بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِیمِ
با سلام و درودهنوز از زمانی که رایانه وسیله ای کمیاب بود و تهیه یک رایانه نیازمند صرف هزینه ی به نسبت زیادی بود مدت زیادی نگذشته است و هنوز صدای تق تق Floppy Diskها و صدای اتصال به اینترنت Dial-up را به یاد داریم هرچند می توان با این ها برای نسل های جدید معما طرح کرد، مثلاً گفت: کدام شیوه اتصال به اینترنت بود که صدا تولید می کرد؟ و شاید پاسخی برای این چنین پرسشی نیابند زیرا اینک دسترسی به اینترنت در عرض چند ثانیه و با استفاده از Sim card که از یک بند انگشت هم کوچکتر می باشد فراهم گردیده است.
اینک می بینیم که برای نسل جدید از همان خردسالی ابزاهای فناورانه ای فراهم است، مدتی پیش کودکی را دیدم که با مهارت خاصی با یک گوشی هوشمند کار می کرد و وقتی از افراد سن و سال او را جویا شدم، فهمیدم که هنوز به سن 2 سالگی نرسیده است این در صورتی است که اگر به دوران کودکی خود نگاهی بیندازیم بازی با خاک و یا مستطیل های کنار فرش که آن ها را جاده می پنداشتیم و موارد مشابه که بسته به شرایط هر یک از ما چیزهای متفاوتی بوده است را به یاد می آوریم و ممکن است حتی در خیالات نیز فراهم بودن ابزارهای فناورانه ای مانند گوشی هوشمند برایمان قابل تَصَور نبود.
حال که اینگونه ابزارهای فناورانه در دسترس نسل جدیدی که از هوش و استعداد سرشاری برخوردار هستند قرار گرفته است باید از فرصت های ارزشمند به وجود آمده استفاده نمود. اینک زمان بسیار خوبی برای پرورش نسل های متفکر و اندیشمند است و از دست دادن این سرمایه ارزشمند به هرشکلی موجب ایجاد شدن خسارت های سنگین و غیر قابل جبران می شود.
یکی از حوزه هایی که برای پرورش این سرمایه ارزشمند بسیار مفید است، حوزه ی علوم فنی و فناوری می باشد. پرورش روحیه علمی در نسل جدید نه تنها موجب توسعه دانش می گردد بلکه مورد مهم تر آنکه موجب رشد روحیه خودباوری و اعتماد به نفس می گردد و احساس ارزشمندی و مفید بودن را در افراد ایجاد می کند و آن ها را از شخصیتی منفعل و تاثیر پذیر به شخصیتی فعال و تاثیر گذار تبدیل می کند. پس می توان از علوم فنی به عنوان ابزاری در جهت ایجاد خودباوری در نسل جدید استفاده نمود تا با استفاده از آن در عرصه های مورد نیاز حضوری فعال و ارزشمند در ابعاد ملًی و بین المللی داشته باشند.
می دانیم قدم گذاردن در این مسیر قطعاً دشواری هایی به همراه دارد، می دانیم که در حال حاضر کشور با مشکلات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و نظایر این ها مواجه است، می دانیم که ممکن خیلی از طرح های مفید توسط نهادهای دولتی مورد حمایت لازم قرار نگیرد. همه ی این موارد برایمان آشناست اما سال ها است که نشستن بر صندلی نقد دیگران و بازگو کردن مشکلات محیط اطراف نتوانسته است دردی را دوا کند و تنها زمانی شرایط به سمت بهبود حرکت کرده است که متحد شده ایم و با برنامه، اقدامی را انجام داده ایم. با توسعه ابزارهای ارتباطی در دورانی قرار گرفته داریم که هر لحظه اش فرصتی برای حرکت به سمت بهبود شرایط است.
پس به نظر می رسد که تفکر روی این موضوع که چگونه اقدامی مفید و تاثیر گذار صورت بگیرد بسیار مفیدتر از این باشد که فقط مشکلات را شمارش کنیم و چوب خط ها را پر کنیم زیرا همان طور که اشاره شد، سال هاست که داریم کار شمارش را انجام می دهیم. البته شناخت مشکل بخشی از روند رفع آن است اما شناختی که به صورت هدفمند باشد.
استعداد و توان فکری سرشاری که در نسل جدید و آیندگان وجود دارد، سرمایه ای است که اگر به درستی پرورش یابد می توانید بسیاری از مشکلات را حل کند.
در کنار مبحث علم و فناوری موضوعی مهم تر نیز وجود دارد و آن هم این است که همه ی ما باید از هویت خود آگاهی داشته باشد، اینکه ماهیت وجودی انسان چیست؟ و همانند این پرسش ها؛ در واقع مبحث پیچیده ای به نام شناخت ماهیت خویشتن و خودشناسی وجود دارد. برخی از ما ممکن است در مقاطعی از زمان با شرایطی مواجه شویم که حوصله انجام کار خاصی را نداشته باشیم، دچار خستگی فکری شویم و یا مثلاً در دوران هایی انگیزه ای برای فعالیت نداشته باشیم، با مقداری اندیشه ممکن است به این مسئله پی ببریم که خیلی از ما در واقع از ماهیت خود و فلسفه وجودی خود بی اطلاع هستیم و کسب دانش در این زمینه نیازمند خواست و اراده ی تک تک ما است و اگر شخصی از ماهیت خود مطلع شد، دچار ترس و اندوه نمی شود.
شاید این سوال مطرح گردد که تا کودکان و نوجوانان تا چه میزان می توانند در حوزه های علمی و فناوری وارد شوند و فعالیت های آن ها جنبه ی سرگرمی خواهد داشت یا اینکه می توان انتظار نتایج کاربردی نیز داشت؟
در پاسخ می توان به این نکته اشاره نمود که: از جمله عواملی که در میزان فعالیت یک شخص به مباحث علمی تاثیر دارد، میزان اعتمادی است که به توانایی های خود دارد.
به عنوان مثال در این مورد شاهد این هستیم که یک نوجوان از سنین کودکی فعالیت های علمی خود را در حوزه ی دانش هسته ای آغاز نموده است و در سنین نوجوانی موفق به تولید مواردی شده است که در پزشکی و سایر مباحث کاربرد دارد:
1- Taylor Wilson: Yup, I built a nuclear fusion reactor | TED Talk
2- Taylor Wilson: My radical plan for small nuclear fission reactors | TED Talk
(در این دو مورد پس از انتخاب گزینه ی Download می توان از بخش Subtitles گزینه ی Persian را انتخاب نمود تا فیلم سخنرانی با زیرنویس فارسی دریافت گردد.)
در سخنرانی دوم شاهد این بودیم که ایشان برای حضور مثبت خود در عرصه ی جهانی برنامه هایی را بیان نمود. او نیز می توانست مانند برخی افراد روندی منفعل را برای زندگی خود برگزیند اما مشاهده می شود که مرزهای اندیشه ی خود را توسعه داده است و برای تاثیر گذاری در سطح جهانی برنامه ریزی نموده است.
گروه های و طرح های مختلفی در نقاط مختلف دنیا برای پرورش نسل جدید و نسل های آینده به وجود آمده اند هر کدام به نوع خود در ایجاد و گسترش روحیه علمی در گروه هدف تاثیر گذار بوده اند.
- نمونه ای پیرامون الکترونیک، رباتیک و ساخت دستگاه های مختلف:
littleBits: Award-winning electronic building blocks for creating inventions large and small
- نمونه ای پیرامون برنامه نویسی که عبارت Every student in every school should have the opportunity to learn computer science را برای توصیف فعالیت های خود به صورت بزرگ در صفحه ی نخست درج نموده است:
Anybody can learn | Code.org
- نمونه ای پیرامون برنامه نویسی که از کنار هم چیده شدن تعدادی تکه، برنامه ای به وجود می آید:
Scratch - Imagine, Program, Share
- نمونه ای پیرامون برنامه نویسی ربات:
RoboMind.net - Welcome to RoboMind.net, the new way to learn programming
RoboMind Academy - Learn To Code
- نمونه ای پیرامون تحقیق و پژوهش در حوزه ی هوافضا:
Project Based Learning Ideas for STEM Curriculum | StratoStar
در کشور ما نیز فعالیت هایی صورت گرفته است.
- نمونه ای از شرکت تولید کننده تجهیزات علمی برای دانش آموزان که به تولید برنامه های علمی برای پخش از طریق تلوزیون و مسابقات علمی دانش آموزی نیز می پردازد:
فن آموز
- نمونه ای از رویدادی برای تبادل نظر و تجربه پیرامون تجربیات استفاده شده در امر آموزش و پرورش:
چهارسوق – ایدههایی برای آموزش و پرورش فردا
- نمونه ای از دوره آموزش برنامه نویسی به کودکان:
آموزش برنامه نویسی به کودکان
- برخی مسابقات علمی حوزه دانش آموزی:
1- مسابقات ملی ابتکارات و نوآوری دانش آموزی
2- دوازدهمین جشنواره بین المللی پروژه های دانش آموزی
- نمونه ای از پارک علمی و فناوری کودک و نوجوان:
پارک علمی کودکان و نوجوانان یزد
- نمونه ای از موزه و پارک علمی تفریحی:
پارک علمی پروفسور بازیما - صفحه نخست
دیدگاه