وقتیآ شخصیآ دچار برقآ گرفتگیآ میآشود، عبور جریانآ الکتریکیآ از طریقآ بدنآ ممکنآ استآ ویآ را از هوشآ بردهآ، منجر بهآ توقفآ تنفسآ و حتیآ ضربانآ قلبآ ویآ شود. جریانآ الکتریکیآ میآتواند همآ در محلیآ کهآ وارد بدنآ میآشود و همآ در محلیآ کهآ برایآ تخلیهآ بهآ «زمینآ» از بدنآ خارجآ میآشود، سوختگیآ ایجاد کند. در بعضیآ موارد، جریانآ برقآ، گرفتگیآ عضلانیآ همآ ایجاد میآکند کهآ اینآ موضوعآ، مانعآ از قطعآ ارتباطآ مصدومآ با منبعآ برقآ میآشود. بنابراینآ وقتیآ بهآ صحنهآ حادثهآ میآرسید، امکانآ دارد کهآ هنوز جریانآ الکتریکیآ در بدنآ مصدومآ برقرار باشد («برقآدار»). آسیبآهایآ الکتریکیآ معمولاً در منزلآ یا محلآ کار و در اثر تماسآ با منابعآ برقآ با ولتاژ پایینآ رخآ میآدهند. همچنینآ ممکنآ استآ اینآ آسیبآها در اثر تماسآ با منابعآ برقآ با ولتاژ بالا (مثلآ خطوطآ انتقالآ نیرویآ افتادهآ رویآ زمینآ) همآ رخآ دهند. افرادیآ کهآ با جریانآ ولتاژ بالا دچار برقآگرفتگیآ میآشوند، ندرتاً زندهآ میآمانند.
مباحثآ زیر را همآ ببینید:
سوختگیآهایآ الکتریکیآ ، اقداماتآ نجاتآدهندهآ حیاتآ .
صاعقهآ
صاعقهآ یکآ جریانآ الکتریکیآ ناگهانیآ طبیعیآ استآ کهآ از جو تخلیهآ میآشود و در مسیر خود، مقادیر زیادیآ از حرارتآ و نور را منتقلآ میآکند. صاعقهآ، تماسآ خود با زمینآ را از طریقآ نزدیکآترینآ ساختارهایآ بلند محوطهآ و احتمالاً هر شخصیآ کهآ نزدیکآ آنآ ساختار ایستادهآ باشد، برقرار میآکند. اصابتآ صاعقهآ میآتواند بهآ آتشآ گرفتنآ لباسآها، زمینآ خوردنآ مصدومآ و حتیآ مرگآ آنیآ منجر شود. هرچهآ سریعآتر تمامآ افراد را از محلآ اصابتآ صاعقهآ دور کنید.
جریانآ ولتاژ بالا
تماسآ با جریانآ ولتاژ بالا (کهآ معمولاً در خطوطآ نیرو و کابلآهایآ هواییآ پرفشار وجود دارد) معمولاً بهآ مرگآ فوریآ منجر میآشود. افرادیآ کهآ زندهآ میآمانند، سوختگیآهایآ شدیدیآ خواهند داشتآ. از اینآ گذشتهآ، اینآ شوکآ میآتواند با ایجاد اسپاسمآ عضلانیآ، مصدومآ را بهآ اطرافآ پرتابآ کردهآ، آسیبآهاییآ مثلآ شکستگیآ ایجاد کند. جریانآ برقآ با ولتاژ بالا میآتواند تا 18 متر جهشآ («قوسآ») داشتهآ باشد. اشیاییآ مثلآ چوبآ خشکآ یا لباسآ نمیآتوانند از شما محافظتآ کنند. قبلآ از نزدیکآ شدنآ بهآ مصدومآ، منبعآ جریانآ برقآ باید قطعآ شدهآ باشد؛ در صورتیآ کهآ خطوطآ نیرویآ هواییآ در راهآآهنآ آسیبآ دیدهآ باشند، قطعآ منبعآ برقآ بسیار حیاتیآ خواهد بود. مصدومآ احتمالاً بیآهوشآ استآ. پسآ از آنکهآ از بیآخطر بودنآ محلآ مطمئنآ شدید، راهآ تنفسیآ مصدومآ را باز کردهآ، تنفسآ ویآ را بررسیآ کنید؛ آمادهآ باشید تا در صورتآ لزومآ احیایآ تنفسیآ و ماساژ قفسهآ سینهآ را آغاز کنید (مبحثآ « اقداماتآ نجاتآدهندهآ حیاتآ » را ببینید). در صورتیآ کهآ مصدومآ در حالآ نفسآ کشیدنآ استآ، ویآ را در وضعیتآ بهبود قرار دهید. علایمآ حیاتیآ (سطحآ پاسخآدهیآ، نبضآ و تنفسآ) را مرتباً کنترلآ و ثبتآ کنید.
جریانآ برقآ با ولتاژ بالا ناظرانآ را از محلآ حادثهآایآ کهآ در اثر جریانآ ولتاژ بالا رخآ دادهآ استآ، دور کنید. فاصلهآ ایمنآ، بیشآ از 18 متر از منبعآ برقآ استآ.
جریانآ ولتاژ پایینآ
جریانآهایآ خانگیآ کهآ در منازلآ و محلآهایآ کار مورد استفادهآ قرار میآگیرند، میآتوانند آسیبآهایآ جدیآ یا حتیآ مرگآ ایجاد کنند. حوادثآ معمولاً ناشیآ از کلیدهایآ برقآ خرابآ، سیمآهایآ برقآ لختآ شدهآ یا وسایلآ برقیآ دارایآ نقصآ هستند. خصوصاً کودکانآ کمآ سنآ و سالآ در معرضآ خطر هستند (کودکانآ بهآطور طبیعیآ کنجکاو بودهآ، ممکنآ استآ انگشتانآ خود یا سایر اشیاء را بهآ داخلآ پریزهایآ دیواریآ برقآ فرو کنند). آبآ (کهآ یکآ هادیآ قویآ و خطرناکآ الکتریسیتهآ استآ) میزانآ خطر را افزایشآ میآدهد. تماسآ با یکآ وسیلهآ برقیآ بیآخطر با دستآهایآ خیسآ یا در شرایطیآ کهآ کفآ اتاقآ خیسآ باشد، خطر شوکآ الکتریکیآ را بهآ مقدار زیادیآ افزایشآ میآدهد.
هشدار!
در صورتیآ کهآ مصدومآ در تماسآ با جریانآ الکتریکیآ استآ، بهآ ویآ دستآ نزنید؛ ممکنآ استآ مصدومآ «برقآدار» باشد و شما همآ در معرضآ برقآگرفتگیآ قرار بگیرید.
هرگز از وسایلآ فلزیآ برایآ قطعآ تماسآ الکتریکیآ استفادهآ نکنید. رویآ یکآ مادهآ خشکآ نارسانا ایستادهآ، از یکآ وسیلهآ چوبیآ استفادهآ کنید.
آمادهآ باشید تا در صورتآ توقفآ تنفسآ مصدومآ، احیایآ تنفسیآ یا ماساژ قلبیآ را تا رسیدنآ کمکآهایآ اورژانسآ آغاز کنید (عنوانآ « اقداماتآ نجاتآدهندهآ حیاتآ » را ببینید).
آنچهآ شما میآتوانید انجامآ دهید
در صورتیآ کهآ بهآ محلآ انشعابآ اصلیآ یا کنتور برقآ بهآ سهولتآ دسترسیآ دارید، تماسآ بینآ مصدومآ و منبعآ برقآ را از طریقآ خاموشآ کردنآ آنآ، قطعآ کنید. در غیر اینآ صورتآ، دو شاخهآ را خارجآ کنید یا کابلآ را درآورید. اگر بهآ کابلآ، پریز یا محلآ انشعابآ اصلیآ دسترسیآ ندارید، بهآ موارد زیر عملآ کنید:
برایآ محافظتآ از خود، رویآ یکآ مادهآ خشکآ نارسانا مثلآ یکآ جعبهآ چوبیآ، یکآ کفپوشآ پلاستیکیآ یا یکآ دفترچهآ راهنمایآ تلفنآ بایستید.
با استفادهآ از یکآ وسیلهآ چوبیآ (مثلآ یکآ جارو)، اندامآهایآ مصدومآ را از رویآ منبعآ الکتریکیآ کنار بزنید و یا منبعآ الکتریکیآ را از مصدومآ دور کنید.
اگر قطعآ تماسآ (مصدومآ با منبعآ برقآ) با یکآ وسیلهآ چوبیآ مقدور نیستآ، ضمنآ آنکهآ کاملاً مراقبآ هستید تا بهآ مصدومآ دستآ نزنید، طنابیآ را بهآ دور مچآ پایآ مصدومآ یا بازوانآ ویآ حلقهآ کنید و ویآ را از منبعآ جریانآ الکتریکیآ دور کنید.
تنها در صورتیآ کهآ ضرورتآ دارد، مصدومآ را با کشیدنآ بخشآهاییآ از لباسآ کهآ شلآ و خشکآ هستند، (از منبعآ برقآ) دور کنید. اینآ کار را تنها بهآ عنوانآ آخرینآ تلاشآ انجامآ دهید زیرا ممکنآ استآ مصدومآ همچنانآ «برقآدار» باشد.
دور کردنآ منبعآ برقآ اگر نمیآتوانید جریانآ الکتریکیآ را خاموشآ کنید، بر رویآ یکآ مادهآ خشکآ نارسانا (مثلآ یکآ دفترچهآ راهنمایآ تلفنآ) بایستید و با استفادهآ از یکآ دستهآ جارو، منبعآ برقآ را از مصدومآ دور کنید. هرگز مستقیماً بهآ مصدومآ دستآ نزنید.
توجه: پزشکی دانشی همیشه در تغییر است. در ارایه مطالب سلامتیران تلاش زیادی در جهت کامل بودن و تطابق آن با استانداردهای روز پزشکی دنیا تا زمان انتشار صورت گرفته است. اما بدلیل اینکه در علوم پزشکی وجود خطاهای پژوهشی و تغییرات روز به روز همواره متصور است، سلامتیران مطالب ارائه شده را الزاماً کامل و عاری از خطا نمیآداند. ارجح آنآ است که کاربران این اطلاعات را قبل از بکارگیری با رجوع به پزشکان و منابع دیگر نیز تأیید نمایند
برق گرفتگی
داشتن اطلاعات در مورد برق، نحوه نصب وسایل روشنایی و تعمیر بعضی از اسباب برقی برای همگان ضروری به نظر می رسد. آموزش تدریجی این مسائل از سنین نوجوانی یکی از ضروری ترین موارد آموزشی عصر ما تلقی می شود.
بدن انسان هادی جریان برق است. اگر بدن انسان به برق اتصال پیدا کند منجر به عبور جریان برق از بدن فرد به زمین خواهد شد. در جریان برق گرفتگی علاوه بر سوختگی پوست که محل ورود و خروج جریان برق را شامل می شود بافتها هم دچار آسیب می شود. اگر جریان برق از قلب عبور کرده باشد منجر به اختلال در سیستم قلب و اگر از مغز عبور کند منجر به مهار مرکز تنفس و وقفه تنفسی خواهد شد.
برق گرفتگی به دو دسته تقسیم می شود.
۱- با ولتاژهای بالا
۲- با ولتاژهای پائین
در موارد با ولتاژ بالا، حتماً بدن لازم نیست مستقیم با سیم یا کابل برق تماس داشته باشد بلکه ممکن است در فاصله 20 متری هم جریان برق از هوا عبور کند و به بدن فرد منتقل شود و باعث برق گرفتگی شود. در این موارد هر چقدر ولتاژ برق و رطوبت هوا بالا باشد میزان انتقال و آسیبی که به بدن وارد می شود بیشتر است.
موارد ولتاژ پائین بیشتر در خانه اتفاق می افتد. مثلاً فرد از سیم لخت و یا وسایل برقی مخصوصاً آن دسته از وسایل که در آنها آب ریخته می شود آسیب می بیند.ممکن است از طریق کلید برق برق گرفتگی ایجاد شود.
در برق گرفتگی با ولتاژ پائین بدن فرد دچار لرزش می شود حال آنکه در موارد با ولتاژ بالا بدلیل گرفتگی عضلات، منجر به اتصال دائم با آن وسیله خواهد شد.
کمکهای اولیه که در برق گرفتگی با ولتاژ پائین در منزل می توانیم انجام دهیم رعایت جوانب احتیاط است. مسائلی است که فرد کمک کننده باید انها را رعایت کند. بدین ترتیب که تا وقتیکه جریان برق به مصدوم متصل است نباید به مصدوم دست بزنیم. ابتدا باید جریان برق قطع شود که با قطع کردن فیوز یا کشیدن دو شاخه از پریز ممکن می شود.
بعد از قطع جریان برق باید بدن مصدوم را از اتصال به لوازم برقی جدا کرد. فرد کمک کننده باید دمپایی لاستیکی به پا کند و یا اگر زمین خیس است از چند روزنامه برای خشک کردن استفاده کند و توسط یک چوب و یا هر چیزی که غیر رسانا است فرد مصدوم را از محل که برق در آن وجود دارد دور کند.
بعد از قطع ارتباط برق در ابتدا باید تنفس مصدوم را کنترل کرد. اگر تنفس نداشت باید تنفس دهان به دهان انجام شود. بالافاصله باید ضربان قلب و نبض کنترل شود. در صورتیکه نبض وجود نداشت ماساژ قلبی ضروری است.
در هر نوع برق گرفتگی شخص باید به بیمارستان منتقل شود و باید تا ۲٤ ساعت تحت نظر باشد. البته تا رسیدن به پزشک یکبار تنفس مصنوعی و همچنین ٥ بار ماساژ قلبی لازم است.
در برق گرفتگی با ولتاژ بالا تا زمانی که جریان برق قطع نشده حتی نمی توان به مصدوم نزدیک شد چون در فاصله ۶ متری هم ممکن است به فردی که می خواهد کمک کند برق منتقل شود.
نکاتی که باید در هنگام صاعقه رعایت شود تا باعث پیشگیری از برق گرفتگی شود:
۱- دوری از درختان و پایه های برق
۲- گریز از روی ارتفاعات
۳- خوابیدن روی زمین یا جای گود
1- در معابر عمومی به علایم هشدار دهنده که روی تابلو های برق و تابلو های سیار که کارگران نصب کرده اند توجه و مراقبت نمایید .
2- از دستکاری به جعبه های انشعاب و باز کردن درب آنها و سایر تجهیزات برقی مثل تابلو های برق ، پایه های فلزی روشنایی ، دریچه ترمینال آنها و امثالهم خودداری نمایید.
3- در صورتیکه حفاری جهت کابل برق احداث شده و یا کارگران مشغول به کار هستند مراقبت نمایید تا خطری متوجه شما نباشد. ضمنا مسیر حفاری که تا چند روز پر نمی شود به منطقه برق خود اطلاع دهید.
4- در صورت مشاهده هر گونه اتفاق غیر منتظره در رابطه با تجهیزات برقی مثل تیر شکستگی ، آتش سوزی در تجهیزات برقی ، سیم پارگی و ... مراتب را فورا به اداره حوادث منطقه خود اطلاع دهید.
5- در هوای بارانی و مرطوب ، تنه درختان و تیرهای برق بخصوص تیرهای فلزی را لمس نکنید.
6- از بچه مراقبت نمایید که به دریچه باز شده پایه های روشنایی فلزی نزدیک و دستکاری نکنند.
7- در جاهاییکه تیرهای سیمانی برق روی هم انباشته شده و خطر لغزش تیرها وجود دارد ، بچه ها را محافظت نمایید.
8- سیم های لخت که از روی تیرهای برق به سطح پایین یا زمین افتاده هرگز دست نزنید.
9- مراقبت نمایید ، اشیاء فلزی مثل آنتن تلویزیون به سیم های برق نزدیک نشود.
10- اشیاء فلزی را در ساختمان یا معابر به سیم های برق نزدیک نکنید.
11- ماشین خود را مقابل بست های زمینی پارک نکنید.
12- در صورتیکه اختلالی در برق منزل دارید ، هرگز تجهیزات برقی بیرون مثل جعبه انشعاب ها را باز و اقدام به تعمییر نکنید و هرگز از تعمیرات الکتریکی نخواهید این کار را نکنید.
13- ماشین های مخصوص مثل جرثقیل و کامیون و کمپرسی در موقع عبور یا مانور به شبکه برق نزدیک و ایجاد خطر شود.بایستی این مورد را توجه نمایید.
14- در رانندگی دقت نمایید بخصوص در شبها که وسیله خودرو به تجهیزات برقی اصابت نکند.
15- لوله های فلزی محافظ کابل جعبه انشعاب و سایر متعلقات را هرگز دست نزنید.
16- چراغ های خاموش روشنایی را در اسرع وقت به نگهبانی منطقه اطلاع دهید.
17- از شبکه های برق اقدام به گرفتن برق غیر مجاز نکنید و سایر تخلفات مشاهده شده را به نگهبانی منطقه اطلاع دهید.
18- اگر افرادی در ارتباط با برق مراجعه نمایید ، کارت شناسایی در خواست و مراقبت نمایید که افراد مشکوک نباشند.
19- در موقع نصب یا جمع آوری تیر برق و ترانس برق که جرثقیل و کارگران مشغول به کار هستند، خطر باز شدن زنجیر و سایر خطرات وجود دارد شدیدا محوطه خطر را در نظر داشته باشید.
20- ممکن است بر اثر بی احتیاطی کارگران برق در لحظاتی درب ورودی تجهیزات برقی باز باشد. مراقبت نماییدکه بچه ها و بزرگترها داخل پست نشوند و تجهیزات برقی را دست نزنند.
21- در پشت بام ها مراقبت نمایید در هنگام برف روبی یا سایر موارد مواد به روی سیم های برق ریخته نشود ضمن اینکه در رطوبت، پارو و مواد عایق نیز هادی شده و خطر برق گرفتگی و حادثه وجود دارد.
22- تیر های چوبی که آغشته به مواد سمی هستند ، اگر تراشه آن در دست بچه ها بعلت مختلف فرو رود خطرات عفونت دارد ، مراقبت نمایید.
23- درختانی که درگیر با شبکه هستند بخصوص درختان میوه مثل توت ، برای بچه ها و جوانان که بالای درخت رفته اند در مواقعی امکان خطر دارد ، مراقب باشید.
24- هرگز روی تیر های برق و یا درب پست ها و سایر تابلو ها ، اعلانات نصب نکنید این مسئله بسیار خطرناک است بخصوص نصب گهی ها روی تیر های برق که خطر برق گرفتگی وجود دارد .تا بحال چندین حادثه منجر به فوت در این قبیل موارد مشاهده شده است .
25- کارگران در معابر برای اتصال کابل های زمین از قیر مذاب استفاده می نمایند . خطرات قیر مذاب بسیار جدی است . به بچه ها و جوانان احتیاط با برخورد به این موارد را یاد آوری کنید.
دستورات ایمنی و حفاظت برقکاران
1- برقکاران موظفند هنگام کار تمام اشیاء فلزی از قبیل ساعت ، انگشتر ، گردنبند و ... را از خود دور نمایند.
2- در گروههای دو نفره ، انجام کار همزمان در ارتفاع و یا روی تابلو برای بیش از یکنفرممنوع می باشد و فرد دوم باید مراقب بر چگونگی اجرای صحیح کار باشد.
3- قطع و وصل مدار بصورت غیر استاندارد و به هرگونه روش شخصی ممنوع می باشد .
4- در مدت زمان انجام کار گروه تعمیرات روی تجهیزات الکتریکی ، بایستی وسیله نقلیه گروه در محل کار آماده باشد.
5- در محیط کار باید نوربه حد کافی موجود باشد.
6-در شرایط جوی غیر عادی (رعد و برق) انجام کار روی خطوط برقدار ممنوع است.
7- هر گونه تغییر در لوازم ایمنی استاندارد شده ممنوع می باشد.
8- در صورت نیاز به کار نفر دوم روی یک پایه ، صعود و فرود تا استقرار نفر اول ممنوع است.
9- در صورتیکه شبکه به طریقی احداث شده باشد که انجام کار بصورت برقدار میسر نباشد لازم است قبل از هر گونه عملیات روی شبکه مورد نظر فرم قطع و وصل مدار دریافت گردد.
10- افراد اجرایی بایستی از لوازم ایمنی و ابزار کار سالم استفاده نمایند .
11- هنگام کار حضور سرپرست گروه در محل کار الزامی است .
12- افراد گروه اجرایی موظف می باشند ضمن استفاده از لوازم ایمنی و ابزار کار موارد زیر را رعایت نمایند الف : تمیز و سالم نگهداشتن لوازم ایمنی و ابزار کار (افراد می بایستی لوازم ایمنی و ابزار کار را سالم و تمیز نگهداشته و از بکار بردن لوازم ایمنی و ابزار کار معیوب خودداری نمایند.)
ب : حمل و کاربرد صحیح لوازم (افراد می بایستی لوازم و ابزار کار را بطور صحیح بکار گرفته و در حمل آن رعایت احتیاط را بعمل آورده و از انداختن آنها به اطراف خود داری نمایند.
)13- در صورت استفاده از خودرو ، موتورسیکلت ، ماشین آلات و ماشین آلات سنگین ، رعایت مقررات ایمنی و خاص آن الزامی است .
14- در صورت استفاده از موتور سیکلت بایستی از کلاه ایمنی استفاده شود .
15- خودرو اتفاقات باید مجهز به بی سیم ، آژیر ، چراغ گردان ، پرژکتور ، کپسول اطفاء حریق ، فلاشر و کمربند ایمنی باشد
16- در صورت استفاده از نردبان مقررات ایمنی و خاص مربوطه الزامی است .
17- در صورت نیاز به نردبان با ارتفاع بیش از سه متر ، ضمن مهار نمودن نردبان به پایه و بصورت عمودی نفر دوم همکاریهای لازم را به عمل آورد.
18- مجریان موظف می باشند قبل از اجرای کار و بعد از آن موضوع قطع و وصل نمودن برق مدار را به اطلاع مشترکین برسانند.
19- چنانچه وضعیت شبکه به طریقی باشد که برای افراد اجرایی ، اهالی و یا تاسیسات خطر آفرین باشد بایستی شبکه بلافاصله از نزدیکترین محل قطع گردد .
20- برقکار گروه اتفاقات هنگام عزیمت به ماموریت حق رانندگی خودرو اتفاقات را ندارد.
21- در صورت کار با شبکه بی برق ، پس از جدا نمودن شبکه از منبع تغذیه و قطع کلید راه انداز معابر و آزمایشات بی برقی مدار بایستی طرفین محل کار اتصال زمین گردد.
22- آزمایش الکتریکی بمنظور حصول اطمینان از بی برق بودن مدار با استفاده از ولت سنج ضمن رعایت فاصله مجاز
23- بستن دستگاه اتصال زمین موقت در طرفین محل کار و در معرض دید مجری بطریقی که تا پایان کار نیازی به جابجایی آن نباشد
24- تخلیه الکتریکی مدار
25- قبل از وصل نمودن برق مدار اطمینان حاصل شود که مدار سالم و افراد مشغول کار نمی باشند.
26- کارگران نباید از سیم مهار ، میخ ها ، تسمه ها ، سیم ها و امثال آن که ممکن است استحکام کافی نداشته باشد آویزان شوند.
27- دستکش عایق لاستیکی را بدون روکش چرمی نباید بکار برد .
28- قبل از نصب یا برچیدن هادی یا کابل ، نیرویی که بعدا به تیرها و یا تاسیسات مشابه وارد خواهد شد باید مورد نظر قرار گیرد و اقدام لازم جهت جلوگیری از انهدام اجزاء یا اشیا حامل نیرو به عمل آید .
29- طنابهایی که در نزدیکی خطوط برقدار مورد استفاده قرار می گیرند باید از جنس غیر هادی باشند .
مباحثآ زیر را همآ ببینید:
سوختگیآهایآ الکتریکیآ ، اقداماتآ نجاتآدهندهآ حیاتآ .
صاعقهآ
صاعقهآ یکآ جریانآ الکتریکیآ ناگهانیآ طبیعیآ استآ کهآ از جو تخلیهآ میآشود و در مسیر خود، مقادیر زیادیآ از حرارتآ و نور را منتقلآ میآکند. صاعقهآ، تماسآ خود با زمینآ را از طریقآ نزدیکآترینآ ساختارهایآ بلند محوطهآ و احتمالاً هر شخصیآ کهآ نزدیکآ آنآ ساختار ایستادهآ باشد، برقرار میآکند. اصابتآ صاعقهآ میآتواند بهآ آتشآ گرفتنآ لباسآها، زمینآ خوردنآ مصدومآ و حتیآ مرگآ آنیآ منجر شود. هرچهآ سریعآتر تمامآ افراد را از محلآ اصابتآ صاعقهآ دور کنید.
جریانآ ولتاژ بالا
تماسآ با جریانآ ولتاژ بالا (کهآ معمولاً در خطوطآ نیرو و کابلآهایآ هواییآ پرفشار وجود دارد) معمولاً بهآ مرگآ فوریآ منجر میآشود. افرادیآ کهآ زندهآ میآمانند، سوختگیآهایآ شدیدیآ خواهند داشتآ. از اینآ گذشتهآ، اینآ شوکآ میآتواند با ایجاد اسپاسمآ عضلانیآ، مصدومآ را بهآ اطرافآ پرتابآ کردهآ، آسیبآهاییآ مثلآ شکستگیآ ایجاد کند. جریانآ برقآ با ولتاژ بالا میآتواند تا 18 متر جهشآ («قوسآ») داشتهآ باشد. اشیاییآ مثلآ چوبآ خشکآ یا لباسآ نمیآتوانند از شما محافظتآ کنند. قبلآ از نزدیکآ شدنآ بهآ مصدومآ، منبعآ جریانآ برقآ باید قطعآ شدهآ باشد؛ در صورتیآ کهآ خطوطآ نیرویآ هواییآ در راهآآهنآ آسیبآ دیدهآ باشند، قطعآ منبعآ برقآ بسیار حیاتیآ خواهد بود. مصدومآ احتمالاً بیآهوشآ استآ. پسآ از آنکهآ از بیآخطر بودنآ محلآ مطمئنآ شدید، راهآ تنفسیآ مصدومآ را باز کردهآ، تنفسآ ویآ را بررسیآ کنید؛ آمادهآ باشید تا در صورتآ لزومآ احیایآ تنفسیآ و ماساژ قفسهآ سینهآ را آغاز کنید (مبحثآ « اقداماتآ نجاتآدهندهآ حیاتآ » را ببینید). در صورتیآ کهآ مصدومآ در حالآ نفسآ کشیدنآ استآ، ویآ را در وضعیتآ بهبود قرار دهید. علایمآ حیاتیآ (سطحآ پاسخآدهیآ، نبضآ و تنفسآ) را مرتباً کنترلآ و ثبتآ کنید.
جریانآ برقآ با ولتاژ بالا ناظرانآ را از محلآ حادثهآایآ کهآ در اثر جریانآ ولتاژ بالا رخآ دادهآ استآ، دور کنید. فاصلهآ ایمنآ، بیشآ از 18 متر از منبعآ برقآ استآ.
جریانآ ولتاژ پایینآ
جریانآهایآ خانگیآ کهآ در منازلآ و محلآهایآ کار مورد استفادهآ قرار میآگیرند، میآتوانند آسیبآهایآ جدیآ یا حتیآ مرگآ ایجاد کنند. حوادثآ معمولاً ناشیآ از کلیدهایآ برقآ خرابآ، سیمآهایآ برقآ لختآ شدهآ یا وسایلآ برقیآ دارایآ نقصآ هستند. خصوصاً کودکانآ کمآ سنآ و سالآ در معرضآ خطر هستند (کودکانآ بهآطور طبیعیآ کنجکاو بودهآ، ممکنآ استآ انگشتانآ خود یا سایر اشیاء را بهآ داخلآ پریزهایآ دیواریآ برقآ فرو کنند). آبآ (کهآ یکآ هادیآ قویآ و خطرناکآ الکتریسیتهآ استآ) میزانآ خطر را افزایشآ میآدهد. تماسآ با یکآ وسیلهآ برقیآ بیآخطر با دستآهایآ خیسآ یا در شرایطیآ کهآ کفآ اتاقآ خیسآ باشد، خطر شوکآ الکتریکیآ را بهآ مقدار زیادیآ افزایشآ میآدهد.
هشدار!
در صورتیآ کهآ مصدومآ در تماسآ با جریانآ الکتریکیآ استآ، بهآ ویآ دستآ نزنید؛ ممکنآ استآ مصدومآ «برقآدار» باشد و شما همآ در معرضآ برقآگرفتگیآ قرار بگیرید.
هرگز از وسایلآ فلزیآ برایآ قطعآ تماسآ الکتریکیآ استفادهآ نکنید. رویآ یکآ مادهآ خشکآ نارسانا ایستادهآ، از یکآ وسیلهآ چوبیآ استفادهآ کنید.
آمادهآ باشید تا در صورتآ توقفآ تنفسآ مصدومآ، احیایآ تنفسیآ یا ماساژ قلبیآ را تا رسیدنآ کمکآهایآ اورژانسآ آغاز کنید (عنوانآ « اقداماتآ نجاتآدهندهآ حیاتآ » را ببینید).
آنچهآ شما میآتوانید انجامآ دهید
در صورتیآ کهآ بهآ محلآ انشعابآ اصلیآ یا کنتور برقآ بهآ سهولتآ دسترسیآ دارید، تماسآ بینآ مصدومآ و منبعآ برقآ را از طریقآ خاموشآ کردنآ آنآ، قطعآ کنید. در غیر اینآ صورتآ، دو شاخهآ را خارجآ کنید یا کابلآ را درآورید. اگر بهآ کابلآ، پریز یا محلآ انشعابآ اصلیآ دسترسیآ ندارید، بهآ موارد زیر عملآ کنید:
برایآ محافظتآ از خود، رویآ یکآ مادهآ خشکآ نارسانا مثلآ یکآ جعبهآ چوبیآ، یکآ کفپوشآ پلاستیکیآ یا یکآ دفترچهآ راهنمایآ تلفنآ بایستید.
با استفادهآ از یکآ وسیلهآ چوبیآ (مثلآ یکآ جارو)، اندامآهایآ مصدومآ را از رویآ منبعآ الکتریکیآ کنار بزنید و یا منبعآ الکتریکیآ را از مصدومآ دور کنید.
اگر قطعآ تماسآ (مصدومآ با منبعآ برقآ) با یکآ وسیلهآ چوبیآ مقدور نیستآ، ضمنآ آنکهآ کاملاً مراقبآ هستید تا بهآ مصدومآ دستآ نزنید، طنابیآ را بهآ دور مچآ پایآ مصدومآ یا بازوانآ ویآ حلقهآ کنید و ویآ را از منبعآ جریانآ الکتریکیآ دور کنید.
تنها در صورتیآ کهآ ضرورتآ دارد، مصدومآ را با کشیدنآ بخشآهاییآ از لباسآ کهآ شلآ و خشکآ هستند، (از منبعآ برقآ) دور کنید. اینآ کار را تنها بهآ عنوانآ آخرینآ تلاشآ انجامآ دهید زیرا ممکنآ استآ مصدومآ همچنانآ «برقآدار» باشد.
دور کردنآ منبعآ برقآ اگر نمیآتوانید جریانآ الکتریکیآ را خاموشآ کنید، بر رویآ یکآ مادهآ خشکآ نارسانا (مثلآ یکآ دفترچهآ راهنمایآ تلفنآ) بایستید و با استفادهآ از یکآ دستهآ جارو، منبعآ برقآ را از مصدومآ دور کنید. هرگز مستقیماً بهآ مصدومآ دستآ نزنید.
توجه: پزشکی دانشی همیشه در تغییر است. در ارایه مطالب سلامتیران تلاش زیادی در جهت کامل بودن و تطابق آن با استانداردهای روز پزشکی دنیا تا زمان انتشار صورت گرفته است. اما بدلیل اینکه در علوم پزشکی وجود خطاهای پژوهشی و تغییرات روز به روز همواره متصور است، سلامتیران مطالب ارائه شده را الزاماً کامل و عاری از خطا نمیآداند. ارجح آنآ است که کاربران این اطلاعات را قبل از بکارگیری با رجوع به پزشکان و منابع دیگر نیز تأیید نمایند
برق گرفتگی
داشتن اطلاعات در مورد برق، نحوه نصب وسایل روشنایی و تعمیر بعضی از اسباب برقی برای همگان ضروری به نظر می رسد. آموزش تدریجی این مسائل از سنین نوجوانی یکی از ضروری ترین موارد آموزشی عصر ما تلقی می شود.
بدن انسان هادی جریان برق است. اگر بدن انسان به برق اتصال پیدا کند منجر به عبور جریان برق از بدن فرد به زمین خواهد شد. در جریان برق گرفتگی علاوه بر سوختگی پوست که محل ورود و خروج جریان برق را شامل می شود بافتها هم دچار آسیب می شود. اگر جریان برق از قلب عبور کرده باشد منجر به اختلال در سیستم قلب و اگر از مغز عبور کند منجر به مهار مرکز تنفس و وقفه تنفسی خواهد شد.
برق گرفتگی به دو دسته تقسیم می شود.
۱- با ولتاژهای بالا
۲- با ولتاژهای پائین
در موارد با ولتاژ بالا، حتماً بدن لازم نیست مستقیم با سیم یا کابل برق تماس داشته باشد بلکه ممکن است در فاصله 20 متری هم جریان برق از هوا عبور کند و به بدن فرد منتقل شود و باعث برق گرفتگی شود. در این موارد هر چقدر ولتاژ برق و رطوبت هوا بالا باشد میزان انتقال و آسیبی که به بدن وارد می شود بیشتر است.
موارد ولتاژ پائین بیشتر در خانه اتفاق می افتد. مثلاً فرد از سیم لخت و یا وسایل برقی مخصوصاً آن دسته از وسایل که در آنها آب ریخته می شود آسیب می بیند.ممکن است از طریق کلید برق برق گرفتگی ایجاد شود.
در برق گرفتگی با ولتاژ پائین بدن فرد دچار لرزش می شود حال آنکه در موارد با ولتاژ بالا بدلیل گرفتگی عضلات، منجر به اتصال دائم با آن وسیله خواهد شد.
کمکهای اولیه که در برق گرفتگی با ولتاژ پائین در منزل می توانیم انجام دهیم رعایت جوانب احتیاط است. مسائلی است که فرد کمک کننده باید انها را رعایت کند. بدین ترتیب که تا وقتیکه جریان برق به مصدوم متصل است نباید به مصدوم دست بزنیم. ابتدا باید جریان برق قطع شود که با قطع کردن فیوز یا کشیدن دو شاخه از پریز ممکن می شود.
بعد از قطع جریان برق باید بدن مصدوم را از اتصال به لوازم برقی جدا کرد. فرد کمک کننده باید دمپایی لاستیکی به پا کند و یا اگر زمین خیس است از چند روزنامه برای خشک کردن استفاده کند و توسط یک چوب و یا هر چیزی که غیر رسانا است فرد مصدوم را از محل که برق در آن وجود دارد دور کند.
بعد از قطع ارتباط برق در ابتدا باید تنفس مصدوم را کنترل کرد. اگر تنفس نداشت باید تنفس دهان به دهان انجام شود. بالافاصله باید ضربان قلب و نبض کنترل شود. در صورتیکه نبض وجود نداشت ماساژ قلبی ضروری است.
در هر نوع برق گرفتگی شخص باید به بیمارستان منتقل شود و باید تا ۲٤ ساعت تحت نظر باشد. البته تا رسیدن به پزشک یکبار تنفس مصنوعی و همچنین ٥ بار ماساژ قلبی لازم است.
در برق گرفتگی با ولتاژ بالا تا زمانی که جریان برق قطع نشده حتی نمی توان به مصدوم نزدیک شد چون در فاصله ۶ متری هم ممکن است به فردی که می خواهد کمک کند برق منتقل شود.
نکاتی که باید در هنگام صاعقه رعایت شود تا باعث پیشگیری از برق گرفتگی شود:
۱- دوری از درختان و پایه های برق
۲- گریز از روی ارتفاعات
۳- خوابیدن روی زمین یا جای گود
1- در معابر عمومی به علایم هشدار دهنده که روی تابلو های برق و تابلو های سیار که کارگران نصب کرده اند توجه و مراقبت نمایید .
2- از دستکاری به جعبه های انشعاب و باز کردن درب آنها و سایر تجهیزات برقی مثل تابلو های برق ، پایه های فلزی روشنایی ، دریچه ترمینال آنها و امثالهم خودداری نمایید.
3- در صورتیکه حفاری جهت کابل برق احداث شده و یا کارگران مشغول به کار هستند مراقبت نمایید تا خطری متوجه شما نباشد. ضمنا مسیر حفاری که تا چند روز پر نمی شود به منطقه برق خود اطلاع دهید.
4- در صورت مشاهده هر گونه اتفاق غیر منتظره در رابطه با تجهیزات برقی مثل تیر شکستگی ، آتش سوزی در تجهیزات برقی ، سیم پارگی و ... مراتب را فورا به اداره حوادث منطقه خود اطلاع دهید.
5- در هوای بارانی و مرطوب ، تنه درختان و تیرهای برق بخصوص تیرهای فلزی را لمس نکنید.
6- از بچه مراقبت نمایید که به دریچه باز شده پایه های روشنایی فلزی نزدیک و دستکاری نکنند.
7- در جاهاییکه تیرهای سیمانی برق روی هم انباشته شده و خطر لغزش تیرها وجود دارد ، بچه ها را محافظت نمایید.
8- سیم های لخت که از روی تیرهای برق به سطح پایین یا زمین افتاده هرگز دست نزنید.
9- مراقبت نمایید ، اشیاء فلزی مثل آنتن تلویزیون به سیم های برق نزدیک نشود.
10- اشیاء فلزی را در ساختمان یا معابر به سیم های برق نزدیک نکنید.
11- ماشین خود را مقابل بست های زمینی پارک نکنید.
12- در صورتیکه اختلالی در برق منزل دارید ، هرگز تجهیزات برقی بیرون مثل جعبه انشعاب ها را باز و اقدام به تعمییر نکنید و هرگز از تعمیرات الکتریکی نخواهید این کار را نکنید.
13- ماشین های مخصوص مثل جرثقیل و کامیون و کمپرسی در موقع عبور یا مانور به شبکه برق نزدیک و ایجاد خطر شود.بایستی این مورد را توجه نمایید.
14- در رانندگی دقت نمایید بخصوص در شبها که وسیله خودرو به تجهیزات برقی اصابت نکند.
15- لوله های فلزی محافظ کابل جعبه انشعاب و سایر متعلقات را هرگز دست نزنید.
16- چراغ های خاموش روشنایی را در اسرع وقت به نگهبانی منطقه اطلاع دهید.
17- از شبکه های برق اقدام به گرفتن برق غیر مجاز نکنید و سایر تخلفات مشاهده شده را به نگهبانی منطقه اطلاع دهید.
18- اگر افرادی در ارتباط با برق مراجعه نمایید ، کارت شناسایی در خواست و مراقبت نمایید که افراد مشکوک نباشند.
19- در موقع نصب یا جمع آوری تیر برق و ترانس برق که جرثقیل و کارگران مشغول به کار هستند، خطر باز شدن زنجیر و سایر خطرات وجود دارد شدیدا محوطه خطر را در نظر داشته باشید.
20- ممکن است بر اثر بی احتیاطی کارگران برق در لحظاتی درب ورودی تجهیزات برقی باز باشد. مراقبت نماییدکه بچه ها و بزرگترها داخل پست نشوند و تجهیزات برقی را دست نزنند.
21- در پشت بام ها مراقبت نمایید در هنگام برف روبی یا سایر موارد مواد به روی سیم های برق ریخته نشود ضمن اینکه در رطوبت، پارو و مواد عایق نیز هادی شده و خطر برق گرفتگی و حادثه وجود دارد.
22- تیر های چوبی که آغشته به مواد سمی هستند ، اگر تراشه آن در دست بچه ها بعلت مختلف فرو رود خطرات عفونت دارد ، مراقبت نمایید.
23- درختانی که درگیر با شبکه هستند بخصوص درختان میوه مثل توت ، برای بچه ها و جوانان که بالای درخت رفته اند در مواقعی امکان خطر دارد ، مراقب باشید.
24- هرگز روی تیر های برق و یا درب پست ها و سایر تابلو ها ، اعلانات نصب نکنید این مسئله بسیار خطرناک است بخصوص نصب گهی ها روی تیر های برق که خطر برق گرفتگی وجود دارد .تا بحال چندین حادثه منجر به فوت در این قبیل موارد مشاهده شده است .
25- کارگران در معابر برای اتصال کابل های زمین از قیر مذاب استفاده می نمایند . خطرات قیر مذاب بسیار جدی است . به بچه ها و جوانان احتیاط با برخورد به این موارد را یاد آوری کنید.
دستورات ایمنی و حفاظت برقکاران
1- برقکاران موظفند هنگام کار تمام اشیاء فلزی از قبیل ساعت ، انگشتر ، گردنبند و ... را از خود دور نمایند.
2- در گروههای دو نفره ، انجام کار همزمان در ارتفاع و یا روی تابلو برای بیش از یکنفرممنوع می باشد و فرد دوم باید مراقب بر چگونگی اجرای صحیح کار باشد.
3- قطع و وصل مدار بصورت غیر استاندارد و به هرگونه روش شخصی ممنوع می باشد .
4- در مدت زمان انجام کار گروه تعمیرات روی تجهیزات الکتریکی ، بایستی وسیله نقلیه گروه در محل کار آماده باشد.
5- در محیط کار باید نوربه حد کافی موجود باشد.
6-در شرایط جوی غیر عادی (رعد و برق) انجام کار روی خطوط برقدار ممنوع است.
7- هر گونه تغییر در لوازم ایمنی استاندارد شده ممنوع می باشد.
8- در صورت نیاز به کار نفر دوم روی یک پایه ، صعود و فرود تا استقرار نفر اول ممنوع است.
9- در صورتیکه شبکه به طریقی احداث شده باشد که انجام کار بصورت برقدار میسر نباشد لازم است قبل از هر گونه عملیات روی شبکه مورد نظر فرم قطع و وصل مدار دریافت گردد.
10- افراد اجرایی بایستی از لوازم ایمنی و ابزار کار سالم استفاده نمایند .
11- هنگام کار حضور سرپرست گروه در محل کار الزامی است .
12- افراد گروه اجرایی موظف می باشند ضمن استفاده از لوازم ایمنی و ابزار کار موارد زیر را رعایت نمایند الف : تمیز و سالم نگهداشتن لوازم ایمنی و ابزار کار (افراد می بایستی لوازم ایمنی و ابزار کار را سالم و تمیز نگهداشته و از بکار بردن لوازم ایمنی و ابزار کار معیوب خودداری نمایند.)
ب : حمل و کاربرد صحیح لوازم (افراد می بایستی لوازم و ابزار کار را بطور صحیح بکار گرفته و در حمل آن رعایت احتیاط را بعمل آورده و از انداختن آنها به اطراف خود داری نمایند.
)13- در صورت استفاده از خودرو ، موتورسیکلت ، ماشین آلات و ماشین آلات سنگین ، رعایت مقررات ایمنی و خاص آن الزامی است .
14- در صورت استفاده از موتور سیکلت بایستی از کلاه ایمنی استفاده شود .
15- خودرو اتفاقات باید مجهز به بی سیم ، آژیر ، چراغ گردان ، پرژکتور ، کپسول اطفاء حریق ، فلاشر و کمربند ایمنی باشد
16- در صورت استفاده از نردبان مقررات ایمنی و خاص مربوطه الزامی است .
17- در صورت نیاز به نردبان با ارتفاع بیش از سه متر ، ضمن مهار نمودن نردبان به پایه و بصورت عمودی نفر دوم همکاریهای لازم را به عمل آورد.
18- مجریان موظف می باشند قبل از اجرای کار و بعد از آن موضوع قطع و وصل نمودن برق مدار را به اطلاع مشترکین برسانند.
19- چنانچه وضعیت شبکه به طریقی باشد که برای افراد اجرایی ، اهالی و یا تاسیسات خطر آفرین باشد بایستی شبکه بلافاصله از نزدیکترین محل قطع گردد .
20- برقکار گروه اتفاقات هنگام عزیمت به ماموریت حق رانندگی خودرو اتفاقات را ندارد.
21- در صورت کار با شبکه بی برق ، پس از جدا نمودن شبکه از منبع تغذیه و قطع کلید راه انداز معابر و آزمایشات بی برقی مدار بایستی طرفین محل کار اتصال زمین گردد.
22- آزمایش الکتریکی بمنظور حصول اطمینان از بی برق بودن مدار با استفاده از ولت سنج ضمن رعایت فاصله مجاز
23- بستن دستگاه اتصال زمین موقت در طرفین محل کار و در معرض دید مجری بطریقی که تا پایان کار نیازی به جابجایی آن نباشد
24- تخلیه الکتریکی مدار
25- قبل از وصل نمودن برق مدار اطمینان حاصل شود که مدار سالم و افراد مشغول کار نمی باشند.
26- کارگران نباید از سیم مهار ، میخ ها ، تسمه ها ، سیم ها و امثال آن که ممکن است استحکام کافی نداشته باشد آویزان شوند.
27- دستکش عایق لاستیکی را بدون روکش چرمی نباید بکار برد .
28- قبل از نصب یا برچیدن هادی یا کابل ، نیرویی که بعدا به تیرها و یا تاسیسات مشابه وارد خواهد شد باید مورد نظر قرار گیرد و اقدام لازم جهت جلوگیری از انهدام اجزاء یا اشیا حامل نیرو به عمل آید .
29- طنابهایی که در نزدیکی خطوط برقدار مورد استفاده قرار می گیرند باید از جنس غیر هادی باشند .