مصاحبه با پروفسور فاتح موسس رشته مهندسی رباتیک در ایران
پروفسور فاتح عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شاهرود
معرفی در یک نگاه:
آخرین مدرک تحصیلی: دکتری
گرایش تحصیلی: کنترل (رباتیک)
دانشگاه محل فارغ التحصیلی: دانشگاه ساتهمپتون
رتبه دانشگاهی: استاد تمام
زمینه ها و علایق پژوهشی: کنترل مقاوم و غیر خطی، کنتزل فازی، رباتیک و سیستمآهای هوشمند، مکاترونیک
عضویت در مجامع علمی: سردبیر مجله علمی پژوهشی Journal of Intelligent Automation Systems، عضو قطب علمی سیستمآهای مقاوم و هوشمند، دبیر مجله سیستمآهای هوشمند در مهندسی برق، عضو IEEE،عضو: مرکز عالیه در سیستمآهای هوشمند و قدرت،سردبیر کل : مجله سیستم های اتوماسیون هوشمند،عضو هیئت تحریریه: مجله سیستمآهای هوشمند در مهندسی برق
شما به عنوان موسس رشته مهندسی رباتیک در ایران شناخته میآشوید. دلیل راه اندازی این رشته در ایران چه بود؟
برای داشتن یک صنعت و فناوری جدید و مورد نیاز کشور، لازم است از قبل آن را آموزش دهیم و هر چه بیشتر به آموزش بپردازیم مطمئناً هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی نتایج بهتری میآتوان گرفت. من با تجربیاتی که از قبل در دوره دکترا داشتم و تحقیقاتی را که روی بحث رباتیک انجام داده بودم به این نتیجه رسیدم که باید رشته رباتیک را در ایران تاسیس کنیم تا از ثمراتش در آینده بهرمند شویم. امیدوار بودیم با توجه به توان و پتانسیلی که در ایران هست و نیازهایی که کشورمان دارد بتوانیم به این امر مهم تحقق ببخشیم. سال 1381 در اردیبهشت ماه بود که رشته به تصویب رسید و همان سال رشته در دانشگاه صنعتی شاهرود در مقطع کارشناسی دایر شد.
چرا تا به حال دانشگاهآهای مادر رشته کارشناسی رباتیک را دایر نکردهآاند؟
دانشگاههای مادر بیشتر به فکر تاسیس رشته های کارشناسی ارشد و دکترا بودند و توسعه رشتهها را در مقطع کارشناسی، به شهرستانآها سپردند. این سیاست عمومی بود و خاص رشته رباتیک نبود؛ چون ما رشته مهندسی رباتیک را در سطح کارشناسی داشتیم، به همین خاطر دانشگاه های مادر به سراغش نیامدند؛ ولی این چیزی از اهمیت رشته رباتیک کم نمیآکند. در حال حاضر در دنیا خیلی به رشته رباتیک توجه شده و هم در خصوص آموزش و هم توسعه فناوری هر روز شاهد دستاوردهای جدید در دنیا هستیم. البته شاید بشود گفت یکی از دلایل این که رباتیک در دانشگاهآهای مادر کشور هنوز توسعه پیدا نکرده است، نداشتن هیئت علمی متخصص در این زمینه است؛ زیرا در ایران رشته رباتیک، در مقطع دکترا برای تربیت هیئت علمی نداریم و افرادی که در این رشته جذب دانشگاهآها میآشوند عمدتاً کسانی هستند که تحصیلاتشان را خارج از کشور گذراندهآاند. شاید با راه اندازی کارشناسی ارشد و دکترا در داخل کشور بتوانیم در آینده شاهد توسعه بیشتر رشته رباتیک در دانشگاهآها باشیم.
اهمیت آموزش رباتیک، به ویژه در دانشگاهآهای مادر را از چه جهت میآدانید؟
دانشگاههای بسیاری در سطح دنیا در حوزه رباتیک آموزش میآدهند. بسیاری از دانشگاههای معروف دنیا در موضوعهای مرتبط با رباتیک با عناوین «رباتیک»، «مکاترونیک»، «اتوماسیون»، «کنترل و ابزار دقیق» کار میآکنند و دانشجویان زیادی در این خصوص مشغول تحصیلند. این رویکرد دنیا به رشته مهندسی رباتیک اهمیت موضوع رباتیک را بیشتر بیان میآکند. رباتهاحدود 20سال است که در صنعت جا افتادند؛ ولی چیزی که در حال حاضر رباتیک را بیشتر مطرح میآکند رویکرد جدید به کار گرفتن رباتآها در عرصهآهای مختلف است. مثلا امروزه در خصوص ربات های پرستار، خدمتکار، نگهدار سالمند، خلبان، راننده و حتی سرباز صحبت میآشود. بنابراین سرمایه گذاری استراتژیک در خصوص رباتآها تنها به کاربرد رباتآها در کاخانهآها محدود نمیآشود. در این صورت باید به رباتیک، به عنوان یک نیاز عمومی نگاه کرد. با توجه به سرمایه گذاریآهایی که در دنیا در این حوزه شده است، اگر ما دیر شروع به کار کنیم ممکن است در آینده ببینیم در این خصوص جا ماندهآایم و دیگران خیلی از ما جلوترند و هر چه این فاصله ها بیشتر شود هزینه هایش برای ما بیشتر خواهد شد. امید است در این خصوص برای دانشگاهآهای ما سازو کار لازم آماده شده و بتوانند رشته مهندسی رباتیک را دایر کنند.
چرا رباتیک به عنوان گرایشی از رشته کامپیوتر در دفترچه کنکور آمده است؟
این سوال را باید مسئولین وزارتخانه، کسانی که دفترچه کنکور را تهیه کردهاند، جواب دهند. به نظر من رشته رباتیک گرایش کامپیوتر نیست. رشته مهندسی رباتیک یک رشته مستقل است و اگر نگاهی غیر از این به رشته رباتیک داشته باشیم جایگاه این رشته به درستی نشناختهایم. همچنین شرایط باید به صورتی باشد که در کارشناسی ارشد رباتیک، اولویت پذیرش با دانشجوی کارشناسی رباتیک باشد. البته رشته کارشناسی ارشد رباتیک با توجه به اینکه یک رشته چند رشتهآایی است و با بحثهای مختلف الکترونیک، مکانیک، کامپیوتر و کنترل ارتباط دارد باید بتواند هم از رشته مهندسی رباتیک، برق، کامپیوتر و مکانیک دانشجو بگیرد.
به نظر شما دانشجویان رباتیک برای ادامه تحصیل، بهتر است همین رشته را ادامه دهند یا خیر؟
این تصمیم به علاقه خود دانشجویان بستگی دارد. به نظر من رشته مهندسی رباتیک اطلاعات خوبی به دانشجویان برای کار در کارخانه ها میآدهد. در این رشته دانشجویان با مباحث پایه در مهندسی مکانیک و برق آشنا میآشوند. این شرایط، موقعیت فارغآالتحصیلان رباتیک را در دانشگاه و همین طور در صنعت ممتاز میآکند. زیرا هنگام مواجهه با دستگاهآهای برقی- مکانیکی چنین مهندسی به راحتی از آن سر در میآآورد. در صورتی که مهندسیآهای سنتی ما که صرفاً از مکانیک یا برق اطلاع دارند در مواجهه با چنین دستگاههایی دارای سوالات زیادی هستند؛ ولی مهندس رباتیک با زمینهآای که پیدا کرده است به سراغ حل مسئله و بررسی موضوع میآرود و میآتواند نقش موثرتری را در صنعت ایفا کند.
جایگاه رباتیک در ایران چگونه است و آینده آن را چگونه پیش بینی میآکنید؟
مسابقات رباتیک در سرتاسر ایران از شور و شوق خاصی برخوردارند. بسیاری از افراد مثل دانش آموزان علاقهآی خودشان را روی ساخت ربات نشان دادهاند. ما باید از این استقبال بی نظیر استفاده کنیم و بتوانیم صنعت رباتیک را در کشور توسعه دهیم. قبل از هر چیز، باید به آموزش مناسب در موسسات علمی و تحقیقاتی مرتبط و بپردازیم؛ همچنین کارخانهآها و دانشگاهآهای ما توجه لازم را به این حوزه داشته باشند.
برخی معتقدند که گسترش رباتیک موجب افزایش بیکاری میآشود. نظر شما در این خصوص چیست؟
هر فناوری جدید ترسآهایی را با خودش به همراه دارد. اما با گذشت زمان،این ترسها از بین میآرود. مثلاً در گذشته، ترسی بین افراد ساخورده و میانسال در مورد استفاده از موبایل وجود داشت. اما الان با گذشت زمان این ترس از بین رفته و همه از این فناوری بهره میآبرند. این نظر که رباتیک باعث بیکاری میآشود درست نیست. زیرا وقتی فناوری جدید میآآید، با خود چند شغل و تخصص جدید هم میآآورد. اما این کارها با کارهای قدیم متفاوت است. ممکن است با آمدن ربات افرادی از کارهایشان بیکار شوند، اما همین تعداد افراد در بخشآها و شغلآهای جدید، مثل طراحی رباتآ، برنامه نویسی ربات، راه اندازی ربات، تحقیقات رباتیک و آموزش رباتیک مشغول به کار آشوند.
حرف آخر؟
تاکید میآکنم که اگر میآخواهید در آینده از این پیشرفت علمی و فناوری دنیا در عرصهآی رباتیک جا نمانیند، زودتر به فکر بیافتید. الان سالآهاست که از تاسیس رشته مهندسی رباتیک در ایران میآگذرد اما در این خصوص ما توسعهآی درخور توجه را در سطح کشور نمیآبینیم. چطور میآشود ما به فناوری رباتیک در کشور برسیم، قبل از این آکه به آموزش رباتیک در ایران کامل کرده باشیم؟!
هیچ مسئلهآای نیست که حل نشود و قلهآای نیست که فتح نشود. باید امیدوارم باشیم و مصمم گام برداریم.
مصاحبه توسط مهران پیروز
منبع: نشریه دانشجویی هامین
پروفسور فاتح عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شاهرود
معرفی در یک نگاه:
آخرین مدرک تحصیلی: دکتری
گرایش تحصیلی: کنترل (رباتیک)
دانشگاه محل فارغ التحصیلی: دانشگاه ساتهمپتون
رتبه دانشگاهی: استاد تمام
زمینه ها و علایق پژوهشی: کنترل مقاوم و غیر خطی، کنتزل فازی، رباتیک و سیستمآهای هوشمند، مکاترونیک
عضویت در مجامع علمی: سردبیر مجله علمی پژوهشی Journal of Intelligent Automation Systems، عضو قطب علمی سیستمآهای مقاوم و هوشمند، دبیر مجله سیستمآهای هوشمند در مهندسی برق، عضو IEEE،عضو: مرکز عالیه در سیستمآهای هوشمند و قدرت،سردبیر کل : مجله سیستم های اتوماسیون هوشمند،عضو هیئت تحریریه: مجله سیستمآهای هوشمند در مهندسی برق
شما به عنوان موسس رشته مهندسی رباتیک در ایران شناخته میآشوید. دلیل راه اندازی این رشته در ایران چه بود؟
برای داشتن یک صنعت و فناوری جدید و مورد نیاز کشور، لازم است از قبل آن را آموزش دهیم و هر چه بیشتر به آموزش بپردازیم مطمئناً هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی نتایج بهتری میآتوان گرفت. من با تجربیاتی که از قبل در دوره دکترا داشتم و تحقیقاتی را که روی بحث رباتیک انجام داده بودم به این نتیجه رسیدم که باید رشته رباتیک را در ایران تاسیس کنیم تا از ثمراتش در آینده بهرمند شویم. امیدوار بودیم با توجه به توان و پتانسیلی که در ایران هست و نیازهایی که کشورمان دارد بتوانیم به این امر مهم تحقق ببخشیم. سال 1381 در اردیبهشت ماه بود که رشته به تصویب رسید و همان سال رشته در دانشگاه صنعتی شاهرود در مقطع کارشناسی دایر شد.
چرا تا به حال دانشگاهآهای مادر رشته کارشناسی رباتیک را دایر نکردهآاند؟
دانشگاههای مادر بیشتر به فکر تاسیس رشته های کارشناسی ارشد و دکترا بودند و توسعه رشتهها را در مقطع کارشناسی، به شهرستانآها سپردند. این سیاست عمومی بود و خاص رشته رباتیک نبود؛ چون ما رشته مهندسی رباتیک را در سطح کارشناسی داشتیم، به همین خاطر دانشگاه های مادر به سراغش نیامدند؛ ولی این چیزی از اهمیت رشته رباتیک کم نمیآکند. در حال حاضر در دنیا خیلی به رشته رباتیک توجه شده و هم در خصوص آموزش و هم توسعه فناوری هر روز شاهد دستاوردهای جدید در دنیا هستیم. البته شاید بشود گفت یکی از دلایل این که رباتیک در دانشگاهآهای مادر کشور هنوز توسعه پیدا نکرده است، نداشتن هیئت علمی متخصص در این زمینه است؛ زیرا در ایران رشته رباتیک، در مقطع دکترا برای تربیت هیئت علمی نداریم و افرادی که در این رشته جذب دانشگاهآها میآشوند عمدتاً کسانی هستند که تحصیلاتشان را خارج از کشور گذراندهآاند. شاید با راه اندازی کارشناسی ارشد و دکترا در داخل کشور بتوانیم در آینده شاهد توسعه بیشتر رشته رباتیک در دانشگاهآها باشیم.
اهمیت آموزش رباتیک، به ویژه در دانشگاهآهای مادر را از چه جهت میآدانید؟
دانشگاههای بسیاری در سطح دنیا در حوزه رباتیک آموزش میآدهند. بسیاری از دانشگاههای معروف دنیا در موضوعهای مرتبط با رباتیک با عناوین «رباتیک»، «مکاترونیک»، «اتوماسیون»، «کنترل و ابزار دقیق» کار میآکنند و دانشجویان زیادی در این خصوص مشغول تحصیلند. این رویکرد دنیا به رشته مهندسی رباتیک اهمیت موضوع رباتیک را بیشتر بیان میآکند. رباتهاحدود 20سال است که در صنعت جا افتادند؛ ولی چیزی که در حال حاضر رباتیک را بیشتر مطرح میآکند رویکرد جدید به کار گرفتن رباتآها در عرصهآهای مختلف است. مثلا امروزه در خصوص ربات های پرستار، خدمتکار، نگهدار سالمند، خلبان، راننده و حتی سرباز صحبت میآشود. بنابراین سرمایه گذاری استراتژیک در خصوص رباتآها تنها به کاربرد رباتآها در کاخانهآها محدود نمیآشود. در این صورت باید به رباتیک، به عنوان یک نیاز عمومی نگاه کرد. با توجه به سرمایه گذاریآهایی که در دنیا در این حوزه شده است، اگر ما دیر شروع به کار کنیم ممکن است در آینده ببینیم در این خصوص جا ماندهآایم و دیگران خیلی از ما جلوترند و هر چه این فاصله ها بیشتر شود هزینه هایش برای ما بیشتر خواهد شد. امید است در این خصوص برای دانشگاهآهای ما سازو کار لازم آماده شده و بتوانند رشته مهندسی رباتیک را دایر کنند.
چرا رباتیک به عنوان گرایشی از رشته کامپیوتر در دفترچه کنکور آمده است؟
این سوال را باید مسئولین وزارتخانه، کسانی که دفترچه کنکور را تهیه کردهاند، جواب دهند. به نظر من رشته رباتیک گرایش کامپیوتر نیست. رشته مهندسی رباتیک یک رشته مستقل است و اگر نگاهی غیر از این به رشته رباتیک داشته باشیم جایگاه این رشته به درستی نشناختهایم. همچنین شرایط باید به صورتی باشد که در کارشناسی ارشد رباتیک، اولویت پذیرش با دانشجوی کارشناسی رباتیک باشد. البته رشته کارشناسی ارشد رباتیک با توجه به اینکه یک رشته چند رشتهآایی است و با بحثهای مختلف الکترونیک، مکانیک، کامپیوتر و کنترل ارتباط دارد باید بتواند هم از رشته مهندسی رباتیک، برق، کامپیوتر و مکانیک دانشجو بگیرد.
به نظر شما دانشجویان رباتیک برای ادامه تحصیل، بهتر است همین رشته را ادامه دهند یا خیر؟
این تصمیم به علاقه خود دانشجویان بستگی دارد. به نظر من رشته مهندسی رباتیک اطلاعات خوبی به دانشجویان برای کار در کارخانه ها میآدهد. در این رشته دانشجویان با مباحث پایه در مهندسی مکانیک و برق آشنا میآشوند. این شرایط، موقعیت فارغآالتحصیلان رباتیک را در دانشگاه و همین طور در صنعت ممتاز میآکند. زیرا هنگام مواجهه با دستگاهآهای برقی- مکانیکی چنین مهندسی به راحتی از آن سر در میآآورد. در صورتی که مهندسیآهای سنتی ما که صرفاً از مکانیک یا برق اطلاع دارند در مواجهه با چنین دستگاههایی دارای سوالات زیادی هستند؛ ولی مهندس رباتیک با زمینهآای که پیدا کرده است به سراغ حل مسئله و بررسی موضوع میآرود و میآتواند نقش موثرتری را در صنعت ایفا کند.
جایگاه رباتیک در ایران چگونه است و آینده آن را چگونه پیش بینی میآکنید؟
مسابقات رباتیک در سرتاسر ایران از شور و شوق خاصی برخوردارند. بسیاری از افراد مثل دانش آموزان علاقهآی خودشان را روی ساخت ربات نشان دادهاند. ما باید از این استقبال بی نظیر استفاده کنیم و بتوانیم صنعت رباتیک را در کشور توسعه دهیم. قبل از هر چیز، باید به آموزش مناسب در موسسات علمی و تحقیقاتی مرتبط و بپردازیم؛ همچنین کارخانهآها و دانشگاهآهای ما توجه لازم را به این حوزه داشته باشند.
برخی معتقدند که گسترش رباتیک موجب افزایش بیکاری میآشود. نظر شما در این خصوص چیست؟
هر فناوری جدید ترسآهایی را با خودش به همراه دارد. اما با گذشت زمان،این ترسها از بین میآرود. مثلاً در گذشته، ترسی بین افراد ساخورده و میانسال در مورد استفاده از موبایل وجود داشت. اما الان با گذشت زمان این ترس از بین رفته و همه از این فناوری بهره میآبرند. این نظر که رباتیک باعث بیکاری میآشود درست نیست. زیرا وقتی فناوری جدید میآآید، با خود چند شغل و تخصص جدید هم میآآورد. اما این کارها با کارهای قدیم متفاوت است. ممکن است با آمدن ربات افرادی از کارهایشان بیکار شوند، اما همین تعداد افراد در بخشآها و شغلآهای جدید، مثل طراحی رباتآ، برنامه نویسی ربات، راه اندازی ربات، تحقیقات رباتیک و آموزش رباتیک مشغول به کار آشوند.
حرف آخر؟
تاکید میآکنم که اگر میآخواهید در آینده از این پیشرفت علمی و فناوری دنیا در عرصهآی رباتیک جا نمانیند، زودتر به فکر بیافتید. الان سالآهاست که از تاسیس رشته مهندسی رباتیک در ایران میآگذرد اما در این خصوص ما توسعهآی درخور توجه را در سطح کشور نمیآبینیم. چطور میآشود ما به فناوری رباتیک در کشور برسیم، قبل از این آکه به آموزش رباتیک در ایران کامل کرده باشیم؟!
هیچ مسئلهآای نیست که حل نشود و قلهآای نیست که فتح نشود. باید امیدوارم باشیم و مصمم گام برداریم.
مصاحبه توسط مهران پیروز
منبع: نشریه دانشجویی هامین
دیدگاه