شبه قهرمانان علمى
احمد شریعتى *
گروه علم: روز دوشنبه ۲۱ آذرماه جارى صداوسیما در بسیارى از بخش هاى خبرى خود به تعریف و تمجید از کشف یک نابغه ایرانى در مورد «کشف راز معماى مدال هاى اتمى آ لبرت اینشتین» پرداخت. از جمله بخش خبرى ساعت
۳۰/۲۲ شبکه دوم سیما گفت: «کشف رازهاى معماى مدال هاى اتمى آلبرت اینشتین آن هم پس از نیم قرن بهت و حیرت دانشمندان را برانگیخت.» بهاره کمالى سروستانى ۲۵ ساله و دانش آموخته رشته مدیریت بازرگانى که تحقیق در زمینه علم شیمى را به خاطر علاقه پیگیرى مى کند، پس از سه سال تلاش پیگیر موفق شد مدال هاى اتمى مدنظر اینشتین را طراحى و توجیه کند. آلبرت اینشتین مدال هاى اتمى را به عنوان بنیادى ترین ذرات اتمى که در شیمى پایه نیز به عنوان نگه دارنده چهار ذره اصلى اتم محسوب مى شود، توجیه و بسیارى از خواص این ذرات را تشریح و همچنین کاربردهاى آن را پیشگویى کرد. اینشتین در سال ۱۹۴۸ بر این باور بود که چون قدرت انرژى اتمى مهار نشده است، براى مهار شدن انرژى هسته اى نیاز به شناسایى ذرات نگه دارنده هسته اتم است.او معتقد بود مى شود با مهار کردن انرژى هسته اى ماشین هاى پرنده اى طراحى کرد که در ارتفاع ۳۰ مترى سطح زمین بتوانند پرواز کنند. روزنامه دیلى نیوز چاپ آمریکا با انتشار مقاله بهار کمالى سروستانى در تاریخ دهم نوامبر(نوزدهم آبان ماه) نوشته است دانشمندان آمریکایى که سال ها است درباره مدال هاى اتمى تحقیق کرده اند از این کشف به عنوان «بزرگترین تحول قرن بیست و یکم» و از خانم بهاره کمالى سروستانى به عنوان «ستاره دنباله دار ذهن اینشتین در ایران» یاد کرده اند.جالب توجه است که کاشف مورد نظر ۲۵ساله که فارغ التحصیل مدیریت بازرگانى است و به خاطر علاقه شخصى به تحقیق در علم شیمى مى پردازد، توانسته است به بزرگترین کشف در علم فیزیک دست یابد.جالب آنکه در روز سه شنبه ۲۲ آذر نیز دو روزنامه «ایران» و «رسالت» این خبر را در صفحه اول خود ذکر کرده اند. کسى که با مقدمات علم آشنا باشد با نگاهى سطحى به این خبر درمى یابد که خبر از اساس غیرعلمى است اما از آنجایى که نمونه ها و مواردى از این دست در ایران بسیار روى داده و با در نظر گرفتن سهولت طراحى و ساخت سایت و روزنامه هاى دیجیتال که به راحتى مى توان با اهداف و اغراض خاص به چنین شیطنت هایى دست زد و همچنین احتمال پخش مجدد خبرهایى در مورد «انقلاب هاى علمى دانشمندان جوان ایرانى» که عموماً هم یک شبه صورت مى گیرد و همه اعتبار فرهنگى و علمى مجامع علمى ایران را به باد فنا مى دهد، بر آن شدیم به کالبدشکافى بیشتر این ماجرا بپردازیم.
• • •
وقتى تیم ملى فوتبال در یک مسابقه مهم، مثلاً در یکى از مراحل جام جهانى مى برد، بسیارى از مردم به خیابان ها مى ریزند، شادى مى کنند، جشن مى گیرند و احساس غرور مى کنند _ مثل همان احساس غرورى که بعد از یک جنگ به فاتح دست مى دهد. اصولاً وقتى مردم یک پیروزى بزرگ مى بینند احساس غرور مى کنند، در این مواقع کسانى که در این پیروزى ها نقش مهم و آشکار داشته اند تبدیل مى شوند به قهرمانان ملى. مى گویند جامعه به این قهرمانان نیاز دارد، به این معنى که مردم نیازمند آن هستند که قهرمانانى داشته باشند. اکنون بیش از شصت میلیون ایرانى مى خواهند قهرمانانى در تمام زمینه ها داشته باشند و یکى از این زمینه ها علم است. قهرمانانى هم داریم _ رازى، بوعلى، بیرونى، خوارزمى، خیام، نصیرالدین طوسى و بسیارى دیگر. اما این بزرگان متعلق به دنیاى قدیم اند. امروز نیاز به دانش پیشه هاى درجه یکى داریم که متعلق به دنیاى جدید باشند. در اینجا است که متاسفانه قهرمان نداریم. راستش در سیصد سال گذشته، حتى یک دانش پیشه طراز اول در علوم جدید (فیزیک، ریاضیات، شیمى، زیست شناسى، زمین شناسى، نجوم، زبان شناسى، مردم شناسى و...) نداشته ایم.
براى آنکه این کمبودى که داریم جبران شود، دو راه هست: یکى این که بکوشیم موسسه هاى آموزشى و پژوهشى را چنان بالا ببریم که در این موسسه ها دانش پیشه هاى درجه یک پرورش یابند، دوم اینکه بکوشیم با تبلیغات براى مردم قهرمان هایى بسازیم.
در این نوشته مى خواهم چیزهایى درباره این قهرمان هاى رسانه اى بگویم، چیزهایى که مدت ها است بسیارى از فیزیک پیشه هاى فعال ایران، دوست دارند که بگویند، اما به دلایلى پروا مى کنند.
• لطیفه هاى گریه آور
به این سه خبر خیالى توجه کنید:
۱- x فوتبالیست تیم دسته سوم y از سوى فیفا به عنوان بزرگ ترین فوتبالیست جهان انتخاب شد.
۲- فرمول برد در بازى فوتبال توسط یک دانش آموز ایرانى کشف شد. x دانش آموز سال سوم دبیرستان y موفق به کشف راز گل زدن در بازى فوتبال شده است. برخى از بهترین تیم هاى فوتبال جهان از وى براى سرپرستى تیمشان دعوت کرده اند.
۳- یک نابغه ایرانى موفق شد فرمولى پیدا کند که بر اساس آن مى توان ماشین پیکان را به بنز الگانس تبدیل کرد. لازم به ذکر است که کارخانه بنز نیز چندى پیش از وى براى دیدار از کارخانه خود دعوت کرد، اما وى به علت نداشتن گذرنامه موفق به خروج از ایران نشد.
وجه مشترک همه این خبرها این است که همه خنده دارند. هر کس که اینها را بخواند، مى فهمد که با یک شوخى یا لطیفه سر و کار دارد. وقتى چنین چیزهایى در یک طنزنامه چاپ مى شوند، مردم آنها را مى خوانند و مى خندند. اما اگر این خبرها در روزنامه ها، به عنوان خبرهاى جدى چاپ شوند، و بعضى هم آنها را جدى بگیرند چه؟ آیا باز هم باید خندید یا باید گریست؟
روزنامه ها ممکن نیست چنین خبرهایى چاپ کنند، به این علت ساده که نه مردم، نه خود روزنامه نگارها چنین چیزهایى را باور نمى کنند. مردم معنى قهرمان ورزشى را خوب مى دانند، مثال خوبش هم رضازاده قهرمان فوق سنگین وزنه بردارى جهان است. رضازاده یک قهرمان واقعى است و مردم این را خوب مى دانند. مردم آنقدر از فوتبال سر درمى آورند، که بدانند گل زدن در آن فرمولى ندارد که قرار باشد یک دانش آموز آن را پیدا کند و بعد مثلاً تیم بایرن مونیخ از او دعوت کند که بیاید بشود سرپرست تیم. مردم خیلى خوب مى دانند که فرق پیکان و مرسدس بنز، در صد ها هزار جزئیات فنى است، نه در فرمولى که آن را یک دانش آموز کشف کند.
اینک به خبرهاى زیر که همگى از روزنامه هاى معتبر نقل مى شوند توجه کنید.
•جمهورى اسلامى، ۲۱/۹/۱۳۷۲
یک دانش آموز نابغه تبریزى که براى نخستین بار در جهان موفق به کشف یکى از قضایاى مهم کشف نشده در مورد اتم شده است، تاکنون از ۱۶ دانشگاه معتبر جهان دعوتنامه پذیرش دریافت کرده است. ... کشف این قضیه توسط یک دانش آموز نابغه تبریزى ابتدا به دانشگاه تهران گزارش شد و پیشرفته ترین کامپیوترها موضوع را مورد تائید قرار دادند. آقاى... گفت: کشف این قضیه سپس از طریق دانشگاه تهران جهت تائید جهانى و براى بررسى و تائید به دانشگاه هاروارد آمریکا اعلام شد و بعد از یک هفته دانشمندان بزرگ و کامپیوترهاى پیشرفته تائید کردند که این قضیه یکى از قضایاى مهم کشف نشده در مورد اتم بوده است.
• اطلاعات، ۲۴/۹/۱۳۷۳
فرمول شکاف هسته اتم هیدروژن توسط یک دانش آموز تبریزى کشف شد.
• ایران و اطلاعات، ۲۰/۱/۱۳۷۵
جایزه سده بیستم لایب نیتس به یک دانشمند ایرانى داده شد. ... حسیب ثابت کرده است که اعداد اول در ریاضیات وجود ندارند. وى ثابت مى کند که عدد ۷ به طور دقیق قابل تقسیم بر ۳ است.
این خبرها هم، براى بعضى خنده دارند و براى بعضى نه و البته این دسته دوم تعدادشان بسیار بیشتر است، متاسفانه. این دقیقاً یعنى این که گاهى مردم ما از علم در سطح گاهى شان از مثلاً فوتبال نیست.
این که مردم از علم خیلى کمتر مى دانند تا از مثلاً فوتبال، این خاص ایران و جوامع در حال توسعه نیست، اطلاع مردم در کشورهاى پیشرفته هم کمتر از اطلاعات شان از مثلاً فوتبال است. مشکل ما این است که نظام خبرى جامعه ما نیز در این زمینه بسیار ناگاه است. روزنامه هاى ما خبر هاى علمى را از هر منبعى که دم دست شان باشد مى گیرند و آن را وحى منزل مى پندارند، هرچه هم خبر عجیب تر باشد، در پراکندنش کوشاتر ند. مورد سوم از مثال هاى فوق، بخش پذیرى ۷ بر ،۳ از این جمله است. این خبر را ظاهراً کسانى به عنوان دروغ، یا بهتر است بگوییم شوخى سیزده درست کردند و قاعدتاً هدف شان شوخى بوده است. متن خبر دقیقاً طورى نوشته شده که هرکس در حد دبیرستان حساب بلد باشد متوجه این شوخى مى شود. اما این خبر به روزنامه هاى ما مى رسد و بعضى از روزنامه ها بى هیچ پرس و جویى و در واقع بى هیچ شکى، آن را مى پذیرند و مى پراکنند.تا جایى که من مى دانم، هرگز کسى از بابت این اشتباه از مردم پوزش نخواست.
این قصه دست انداختن مردم با خبرهاى بى سروته، گویى باید هرازچندى تکرار شود. آخرین اش خبرى است که دوشنبه گذشته رادیو، تلویزیون و بسیارى از روزنامه ها آن را پراکندند. متن خبر آن طور که در روزنامه ایران (سه شنبه ۲۲/۹/۱۳۸۴) آمده این است:
شیراز- خبرنگار ایران: راز مدال هاى اتمى آلبرت اینشتین پس از نیم قرن ابهام توسط یک دختر پژوهشگر سروستانى گشوده شد. بهاره کمالى سروستانى پس از سه سال تحقیق و تلاش بى وقفه علمى و ارتباط مستمر با برخى مراکز پژوهشى معتبر دنیا موفق به توجیه نظریه[ى] مدال هاى اتمى آلبرت اینشتین شد. اینشتین در ۵۰سال قبل مدال هاى اتمى را به عنوان بنیادى ترین ذرات اتمى توجیه و بسیارى از خواص این ذرات را تشریح و کاربردهاى آنها را پیشگویى کرد.
رزیتا جیسون رئیس یکى از پژوهشکده هاى تحقیقاتى معتبر آمریکا و به عنوان کسى که در جوانى دوبار با اینشتین دیدار کرده و در سال هاى اخیر با تعدادى از همکارانش درصدد حل معماى مدال هاى اتمى اینشتین بوده است، درخصوص کشف اخیر راز این مدال ها گفته است: حل معماى اتمى، جوابگوى بسیارى از مشکلات و نیازها در رابطه با انرژى اتمى، نویدبخش ساخت ماشین هاى پرنده و توجیه کننده[ى] قدرت شگفت انگیز مثلث برمودا است. این پژوهشگر آمریکایى از بهاره کمالى سروستانى به عنوان ستاره[ى] دنباله دار ذهن اینشتین در ایران[،] نویددهنده تولد اینشتینى دیگر و سوپراستار علمى واقعى جهان امروز [،] و از کشف وى به عنوان بزرگترین تحول قرن ۲۱ یاد کرده است. یکى دیگر از دانشمندان آمریکایى نیز معتقد است، ارزش و قدر آلبرت اینشتین به اندازه[ى] نظریه[ى] نسبیت وى است، اما بهاره کمالى سروستانى را نمى توان با هیچ ارزش و قیمتى سنجید. بهاره کمالى سروستانى فارغ التحصیل رشته[ى] مدیریت بازرگانى است و فعالیت هاى تحقیقى خود را از دوران دبیرستان به عنوان فعالیت هاى فوق برنامه آغاز کرده است. وى در رابطه با کشف علمى اخیر خود گفت: از سه سال قبل معماى مدال هاى اتمى را از یکى از پژوهشکده هاى شیمى آمریکا گرفتم و به کارهاى تحقیقى بر روى آن پرداختم. تا اینکه اخیراً متوجه شدم توانسته ام این معما را حل کنم و پس از تماسى که با این پژوهشکده برقرار کردم و نتیجه[ى] تحقیقات را به آنها اعلام کردم، آنها پس از بررسى موضوع، حل درست معما را تائید کرده اند.
حل معماى مدال هاى اتمى آلبرت اینشتین توسط بهاره کمالى سروستانى از سوى انجمن شیمى آمریکا تائید شده و مشخصات آن بر روى سایت انجمن قرار گرفته است. این محقق و پژوهشگر ۲۵ساله[ى] سروستانى پیش از این نیز موفق به اختراع ماده[ى] ایمن سازى اسناد و مدارک، ماده[ى] انعقاد خون براى بیماران هموفیلى [،] و سنگ مصنوعى [،] و ثبت آنها در فهرست اختراعات کشور شده است.
بگذارید این خبر را کالبدشکافى کنیم:
۱- مدال آن است که بر گردن قهرمانان ورزشى مى اندازند. در اتم ها یک مفهومى هست به نام مدار. یک مفهوم «مدارهاى اتمى بور» (Bohr) هست که اولاً ربطى به اینشتین ندارد، ثانیاً تقریباً ۸۰ سال است که جایش را به مفهوم جدیدتر اربیتال هاى اتمى داده است.
۲- اینشتین دقیقاً ۵۰ سال پیش درگذشت و در چند سال آخر عمرش کار مهمى در فیزیک نکرد.
۳- اینشتین تقریباً در سه دهه آخر عمرش مى کوشید ذره هاى بنیادى را در چارچوب نظریه کلاسیک میدان ها توضیح دهد. اما به اذعان خودش و به اذعان همه فیزیک پیشه هاى صاحب نظر در این زمینه ها برنامه اش ناموفق بود.
۴- اگر خانم رزیتا جى سون در ۲۵ سالگى اینشتین را دیده باشد و آن هم در روزهاى آخر عمر اینشتین اکنون باید ۷۵ سال داشته باشد. در آمریکا و اروپا سن بازنشستگى ۶۴ سال براى استادان رعایت مى شود، روساى ۷۵ ساله مراکز تحقیقاتى دولتى و دانشگاهى بسیار نادرند. البته ممکن است افرادى سودازده خود موسسه هاى تحقیقاتى بسازند. این موسسه ها و افراد را هیچ نهاد آکادمیکى جدى نمى گیرد.
۵- تنها یک سودازده ممکن است مدارهاى اتمى و مثلث برمودا و ماشین هاى پرنده را به هم ربط بدهد.
۶- هیچ آدم عاقلى در سال ۲۰۰۵ یعنى ۹۵ سال پیش از پایان قرن ۲۱ نمى گوید که فلانى بزرگترین نابغه قرن ۲۱ است. در مورد اینشتین هم در سال ۱۹۰۵ کسى در موردش چنین چیزى نگفت، با آنکه خیلى زود جامعه فیزیک جهانى درستى نظریه هاى انقلابى اش را پذیرفت.
۷- آمریکا موسسه هاى علمى بسیار معتبر دارد، اما ضمناً هزاران فالگیر و جن گیر هم دارد. ضمناً ثبت کردن و راه انداختن موسسه هایى با عنوان هایى شبیه به «موسسه تحقیقاتى فلان» یا «انجمن فلان» نه در آمریکا و نه تقریباً در هیچ جاى دنیا جرم نیست. موسسه هاى پژوهشى بى اعتبار و خرافاتى بسیارند.
۸- اگر منظور از «انجمن شیمى آمریکا» همان American Chemical Society باشد من به منزلگاه (وب سایت) این جامعه (www.acs.org) رجوع کردم چیزى در مورد خانم کمالى سروستانى ندیدم. اگر منظور جایى دیگر است باید گفت درست کردن منزلگاه اینترنتى مثل آب خوردن است و در جهان بیش از ۱۰۰ میلیون منزلگاه اینترنتى هست. جمله اى که در خبر آمده از نظر من درست مثل این دو جمله است که «گوسفندها روزى دو ساعت پرواز مى کنند. این را یکى از روزنامه هاى آمریکا نوشته که بسیار معتبر است.»
این لطیفه ها را چه کسانى و چرا مى سازند؟ این را نمى دانم و فکر مى کنم که بسیار بجا است چند نفر روانشناس و جامعه شناس خوب به نحوى جدى وارد این مسئله بشوند و این خبرسازها را و ساز و کار ساخته شدن چنین خبرهایى را بررسى کنند تا شاید راه علاجى پیدا شود. اما صرف نظر از این کار پژوهشى در حوزه روانشناسى و جامعه شناسى خوب است که یک فکرى براى سرویس خبرى علمى رسانه ها بشود. مهمترین کارى که باید در این باره کرد این است که براى خبرنگاران علمى و ویراستاران خبرهاى علمى رسانه ها، دوره هایى آموزشى گذاشت که خودشان دید نسبتاً معقولى از علم و خبرهاى علمى در جهان امروز داشته باشند. براى این کار مى توان از استادان دانشگاه هاى معتبر داخلى و انجمن هاى علمى داخلى کمک گرفت.
* گروه فیزیک دانشگاه الزهرا و انجمن فیزیک ایران
منبع : http://www.sharghnewspaper.com/840926/html/scienc.htm
احمد شریعتى *
گروه علم: روز دوشنبه ۲۱ آذرماه جارى صداوسیما در بسیارى از بخش هاى خبرى خود به تعریف و تمجید از کشف یک نابغه ایرانى در مورد «کشف راز معماى مدال هاى اتمى آ لبرت اینشتین» پرداخت. از جمله بخش خبرى ساعت
۳۰/۲۲ شبکه دوم سیما گفت: «کشف رازهاى معماى مدال هاى اتمى آلبرت اینشتین آن هم پس از نیم قرن بهت و حیرت دانشمندان را برانگیخت.» بهاره کمالى سروستانى ۲۵ ساله و دانش آموخته رشته مدیریت بازرگانى که تحقیق در زمینه علم شیمى را به خاطر علاقه پیگیرى مى کند، پس از سه سال تلاش پیگیر موفق شد مدال هاى اتمى مدنظر اینشتین را طراحى و توجیه کند. آلبرت اینشتین مدال هاى اتمى را به عنوان بنیادى ترین ذرات اتمى که در شیمى پایه نیز به عنوان نگه دارنده چهار ذره اصلى اتم محسوب مى شود، توجیه و بسیارى از خواص این ذرات را تشریح و همچنین کاربردهاى آن را پیشگویى کرد. اینشتین در سال ۱۹۴۸ بر این باور بود که چون قدرت انرژى اتمى مهار نشده است، براى مهار شدن انرژى هسته اى نیاز به شناسایى ذرات نگه دارنده هسته اتم است.او معتقد بود مى شود با مهار کردن انرژى هسته اى ماشین هاى پرنده اى طراحى کرد که در ارتفاع ۳۰ مترى سطح زمین بتوانند پرواز کنند. روزنامه دیلى نیوز چاپ آمریکا با انتشار مقاله بهار کمالى سروستانى در تاریخ دهم نوامبر(نوزدهم آبان ماه) نوشته است دانشمندان آمریکایى که سال ها است درباره مدال هاى اتمى تحقیق کرده اند از این کشف به عنوان «بزرگترین تحول قرن بیست و یکم» و از خانم بهاره کمالى سروستانى به عنوان «ستاره دنباله دار ذهن اینشتین در ایران» یاد کرده اند.جالب توجه است که کاشف مورد نظر ۲۵ساله که فارغ التحصیل مدیریت بازرگانى است و به خاطر علاقه شخصى به تحقیق در علم شیمى مى پردازد، توانسته است به بزرگترین کشف در علم فیزیک دست یابد.جالب آنکه در روز سه شنبه ۲۲ آذر نیز دو روزنامه «ایران» و «رسالت» این خبر را در صفحه اول خود ذکر کرده اند. کسى که با مقدمات علم آشنا باشد با نگاهى سطحى به این خبر درمى یابد که خبر از اساس غیرعلمى است اما از آنجایى که نمونه ها و مواردى از این دست در ایران بسیار روى داده و با در نظر گرفتن سهولت طراحى و ساخت سایت و روزنامه هاى دیجیتال که به راحتى مى توان با اهداف و اغراض خاص به چنین شیطنت هایى دست زد و همچنین احتمال پخش مجدد خبرهایى در مورد «انقلاب هاى علمى دانشمندان جوان ایرانى» که عموماً هم یک شبه صورت مى گیرد و همه اعتبار فرهنگى و علمى مجامع علمى ایران را به باد فنا مى دهد، بر آن شدیم به کالبدشکافى بیشتر این ماجرا بپردازیم.
• • •
وقتى تیم ملى فوتبال در یک مسابقه مهم، مثلاً در یکى از مراحل جام جهانى مى برد، بسیارى از مردم به خیابان ها مى ریزند، شادى مى کنند، جشن مى گیرند و احساس غرور مى کنند _ مثل همان احساس غرورى که بعد از یک جنگ به فاتح دست مى دهد. اصولاً وقتى مردم یک پیروزى بزرگ مى بینند احساس غرور مى کنند، در این مواقع کسانى که در این پیروزى ها نقش مهم و آشکار داشته اند تبدیل مى شوند به قهرمانان ملى. مى گویند جامعه به این قهرمانان نیاز دارد، به این معنى که مردم نیازمند آن هستند که قهرمانانى داشته باشند. اکنون بیش از شصت میلیون ایرانى مى خواهند قهرمانانى در تمام زمینه ها داشته باشند و یکى از این زمینه ها علم است. قهرمانانى هم داریم _ رازى، بوعلى، بیرونى، خوارزمى، خیام، نصیرالدین طوسى و بسیارى دیگر. اما این بزرگان متعلق به دنیاى قدیم اند. امروز نیاز به دانش پیشه هاى درجه یکى داریم که متعلق به دنیاى جدید باشند. در اینجا است که متاسفانه قهرمان نداریم. راستش در سیصد سال گذشته، حتى یک دانش پیشه طراز اول در علوم جدید (فیزیک، ریاضیات، شیمى، زیست شناسى، زمین شناسى، نجوم، زبان شناسى، مردم شناسى و...) نداشته ایم.
براى آنکه این کمبودى که داریم جبران شود، دو راه هست: یکى این که بکوشیم موسسه هاى آموزشى و پژوهشى را چنان بالا ببریم که در این موسسه ها دانش پیشه هاى درجه یک پرورش یابند، دوم اینکه بکوشیم با تبلیغات براى مردم قهرمان هایى بسازیم.
در این نوشته مى خواهم چیزهایى درباره این قهرمان هاى رسانه اى بگویم، چیزهایى که مدت ها است بسیارى از فیزیک پیشه هاى فعال ایران، دوست دارند که بگویند، اما به دلایلى پروا مى کنند.
• لطیفه هاى گریه آور
به این سه خبر خیالى توجه کنید:
۱- x فوتبالیست تیم دسته سوم y از سوى فیفا به عنوان بزرگ ترین فوتبالیست جهان انتخاب شد.
۲- فرمول برد در بازى فوتبال توسط یک دانش آموز ایرانى کشف شد. x دانش آموز سال سوم دبیرستان y موفق به کشف راز گل زدن در بازى فوتبال شده است. برخى از بهترین تیم هاى فوتبال جهان از وى براى سرپرستى تیمشان دعوت کرده اند.
۳- یک نابغه ایرانى موفق شد فرمولى پیدا کند که بر اساس آن مى توان ماشین پیکان را به بنز الگانس تبدیل کرد. لازم به ذکر است که کارخانه بنز نیز چندى پیش از وى براى دیدار از کارخانه خود دعوت کرد، اما وى به علت نداشتن گذرنامه موفق به خروج از ایران نشد.
وجه مشترک همه این خبرها این است که همه خنده دارند. هر کس که اینها را بخواند، مى فهمد که با یک شوخى یا لطیفه سر و کار دارد. وقتى چنین چیزهایى در یک طنزنامه چاپ مى شوند، مردم آنها را مى خوانند و مى خندند. اما اگر این خبرها در روزنامه ها، به عنوان خبرهاى جدى چاپ شوند، و بعضى هم آنها را جدى بگیرند چه؟ آیا باز هم باید خندید یا باید گریست؟
روزنامه ها ممکن نیست چنین خبرهایى چاپ کنند، به این علت ساده که نه مردم، نه خود روزنامه نگارها چنین چیزهایى را باور نمى کنند. مردم معنى قهرمان ورزشى را خوب مى دانند، مثال خوبش هم رضازاده قهرمان فوق سنگین وزنه بردارى جهان است. رضازاده یک قهرمان واقعى است و مردم این را خوب مى دانند. مردم آنقدر از فوتبال سر درمى آورند، که بدانند گل زدن در آن فرمولى ندارد که قرار باشد یک دانش آموز آن را پیدا کند و بعد مثلاً تیم بایرن مونیخ از او دعوت کند که بیاید بشود سرپرست تیم. مردم خیلى خوب مى دانند که فرق پیکان و مرسدس بنز، در صد ها هزار جزئیات فنى است، نه در فرمولى که آن را یک دانش آموز کشف کند.
اینک به خبرهاى زیر که همگى از روزنامه هاى معتبر نقل مى شوند توجه کنید.
•جمهورى اسلامى، ۲۱/۹/۱۳۷۲
یک دانش آموز نابغه تبریزى که براى نخستین بار در جهان موفق به کشف یکى از قضایاى مهم کشف نشده در مورد اتم شده است، تاکنون از ۱۶ دانشگاه معتبر جهان دعوتنامه پذیرش دریافت کرده است. ... کشف این قضیه توسط یک دانش آموز نابغه تبریزى ابتدا به دانشگاه تهران گزارش شد و پیشرفته ترین کامپیوترها موضوع را مورد تائید قرار دادند. آقاى... گفت: کشف این قضیه سپس از طریق دانشگاه تهران جهت تائید جهانى و براى بررسى و تائید به دانشگاه هاروارد آمریکا اعلام شد و بعد از یک هفته دانشمندان بزرگ و کامپیوترهاى پیشرفته تائید کردند که این قضیه یکى از قضایاى مهم کشف نشده در مورد اتم بوده است.
• اطلاعات، ۲۴/۹/۱۳۷۳
فرمول شکاف هسته اتم هیدروژن توسط یک دانش آموز تبریزى کشف شد.
• ایران و اطلاعات، ۲۰/۱/۱۳۷۵
جایزه سده بیستم لایب نیتس به یک دانشمند ایرانى داده شد. ... حسیب ثابت کرده است که اعداد اول در ریاضیات وجود ندارند. وى ثابت مى کند که عدد ۷ به طور دقیق قابل تقسیم بر ۳ است.
این خبرها هم، براى بعضى خنده دارند و براى بعضى نه و البته این دسته دوم تعدادشان بسیار بیشتر است، متاسفانه. این دقیقاً یعنى این که گاهى مردم ما از علم در سطح گاهى شان از مثلاً فوتبال نیست.
این که مردم از علم خیلى کمتر مى دانند تا از مثلاً فوتبال، این خاص ایران و جوامع در حال توسعه نیست، اطلاع مردم در کشورهاى پیشرفته هم کمتر از اطلاعات شان از مثلاً فوتبال است. مشکل ما این است که نظام خبرى جامعه ما نیز در این زمینه بسیار ناگاه است. روزنامه هاى ما خبر هاى علمى را از هر منبعى که دم دست شان باشد مى گیرند و آن را وحى منزل مى پندارند، هرچه هم خبر عجیب تر باشد، در پراکندنش کوشاتر ند. مورد سوم از مثال هاى فوق، بخش پذیرى ۷ بر ،۳ از این جمله است. این خبر را ظاهراً کسانى به عنوان دروغ، یا بهتر است بگوییم شوخى سیزده درست کردند و قاعدتاً هدف شان شوخى بوده است. متن خبر دقیقاً طورى نوشته شده که هرکس در حد دبیرستان حساب بلد باشد متوجه این شوخى مى شود. اما این خبر به روزنامه هاى ما مى رسد و بعضى از روزنامه ها بى هیچ پرس و جویى و در واقع بى هیچ شکى، آن را مى پذیرند و مى پراکنند.تا جایى که من مى دانم، هرگز کسى از بابت این اشتباه از مردم پوزش نخواست.
این قصه دست انداختن مردم با خبرهاى بى سروته، گویى باید هرازچندى تکرار شود. آخرین اش خبرى است که دوشنبه گذشته رادیو، تلویزیون و بسیارى از روزنامه ها آن را پراکندند. متن خبر آن طور که در روزنامه ایران (سه شنبه ۲۲/۹/۱۳۸۴) آمده این است:
شیراز- خبرنگار ایران: راز مدال هاى اتمى آلبرت اینشتین پس از نیم قرن ابهام توسط یک دختر پژوهشگر سروستانى گشوده شد. بهاره کمالى سروستانى پس از سه سال تحقیق و تلاش بى وقفه علمى و ارتباط مستمر با برخى مراکز پژوهشى معتبر دنیا موفق به توجیه نظریه[ى] مدال هاى اتمى آلبرت اینشتین شد. اینشتین در ۵۰سال قبل مدال هاى اتمى را به عنوان بنیادى ترین ذرات اتمى توجیه و بسیارى از خواص این ذرات را تشریح و کاربردهاى آنها را پیشگویى کرد.
رزیتا جیسون رئیس یکى از پژوهشکده هاى تحقیقاتى معتبر آمریکا و به عنوان کسى که در جوانى دوبار با اینشتین دیدار کرده و در سال هاى اخیر با تعدادى از همکارانش درصدد حل معماى مدال هاى اتمى اینشتین بوده است، درخصوص کشف اخیر راز این مدال ها گفته است: حل معماى اتمى، جوابگوى بسیارى از مشکلات و نیازها در رابطه با انرژى اتمى، نویدبخش ساخت ماشین هاى پرنده و توجیه کننده[ى] قدرت شگفت انگیز مثلث برمودا است. این پژوهشگر آمریکایى از بهاره کمالى سروستانى به عنوان ستاره[ى] دنباله دار ذهن اینشتین در ایران[،] نویددهنده تولد اینشتینى دیگر و سوپراستار علمى واقعى جهان امروز [،] و از کشف وى به عنوان بزرگترین تحول قرن ۲۱ یاد کرده است. یکى دیگر از دانشمندان آمریکایى نیز معتقد است، ارزش و قدر آلبرت اینشتین به اندازه[ى] نظریه[ى] نسبیت وى است، اما بهاره کمالى سروستانى را نمى توان با هیچ ارزش و قیمتى سنجید. بهاره کمالى سروستانى فارغ التحصیل رشته[ى] مدیریت بازرگانى است و فعالیت هاى تحقیقى خود را از دوران دبیرستان به عنوان فعالیت هاى فوق برنامه آغاز کرده است. وى در رابطه با کشف علمى اخیر خود گفت: از سه سال قبل معماى مدال هاى اتمى را از یکى از پژوهشکده هاى شیمى آمریکا گرفتم و به کارهاى تحقیقى بر روى آن پرداختم. تا اینکه اخیراً متوجه شدم توانسته ام این معما را حل کنم و پس از تماسى که با این پژوهشکده برقرار کردم و نتیجه[ى] تحقیقات را به آنها اعلام کردم، آنها پس از بررسى موضوع، حل درست معما را تائید کرده اند.
حل معماى مدال هاى اتمى آلبرت اینشتین توسط بهاره کمالى سروستانى از سوى انجمن شیمى آمریکا تائید شده و مشخصات آن بر روى سایت انجمن قرار گرفته است. این محقق و پژوهشگر ۲۵ساله[ى] سروستانى پیش از این نیز موفق به اختراع ماده[ى] ایمن سازى اسناد و مدارک، ماده[ى] انعقاد خون براى بیماران هموفیلى [،] و سنگ مصنوعى [،] و ثبت آنها در فهرست اختراعات کشور شده است.
بگذارید این خبر را کالبدشکافى کنیم:
۱- مدال آن است که بر گردن قهرمانان ورزشى مى اندازند. در اتم ها یک مفهومى هست به نام مدار. یک مفهوم «مدارهاى اتمى بور» (Bohr) هست که اولاً ربطى به اینشتین ندارد، ثانیاً تقریباً ۸۰ سال است که جایش را به مفهوم جدیدتر اربیتال هاى اتمى داده است.
۲- اینشتین دقیقاً ۵۰ سال پیش درگذشت و در چند سال آخر عمرش کار مهمى در فیزیک نکرد.
۳- اینشتین تقریباً در سه دهه آخر عمرش مى کوشید ذره هاى بنیادى را در چارچوب نظریه کلاسیک میدان ها توضیح دهد. اما به اذعان خودش و به اذعان همه فیزیک پیشه هاى صاحب نظر در این زمینه ها برنامه اش ناموفق بود.
۴- اگر خانم رزیتا جى سون در ۲۵ سالگى اینشتین را دیده باشد و آن هم در روزهاى آخر عمر اینشتین اکنون باید ۷۵ سال داشته باشد. در آمریکا و اروپا سن بازنشستگى ۶۴ سال براى استادان رعایت مى شود، روساى ۷۵ ساله مراکز تحقیقاتى دولتى و دانشگاهى بسیار نادرند. البته ممکن است افرادى سودازده خود موسسه هاى تحقیقاتى بسازند. این موسسه ها و افراد را هیچ نهاد آکادمیکى جدى نمى گیرد.
۵- تنها یک سودازده ممکن است مدارهاى اتمى و مثلث برمودا و ماشین هاى پرنده را به هم ربط بدهد.
۶- هیچ آدم عاقلى در سال ۲۰۰۵ یعنى ۹۵ سال پیش از پایان قرن ۲۱ نمى گوید که فلانى بزرگترین نابغه قرن ۲۱ است. در مورد اینشتین هم در سال ۱۹۰۵ کسى در موردش چنین چیزى نگفت، با آنکه خیلى زود جامعه فیزیک جهانى درستى نظریه هاى انقلابى اش را پذیرفت.
۷- آمریکا موسسه هاى علمى بسیار معتبر دارد، اما ضمناً هزاران فالگیر و جن گیر هم دارد. ضمناً ثبت کردن و راه انداختن موسسه هایى با عنوان هایى شبیه به «موسسه تحقیقاتى فلان» یا «انجمن فلان» نه در آمریکا و نه تقریباً در هیچ جاى دنیا جرم نیست. موسسه هاى پژوهشى بى اعتبار و خرافاتى بسیارند.
۸- اگر منظور از «انجمن شیمى آمریکا» همان American Chemical Society باشد من به منزلگاه (وب سایت) این جامعه (www.acs.org) رجوع کردم چیزى در مورد خانم کمالى سروستانى ندیدم. اگر منظور جایى دیگر است باید گفت درست کردن منزلگاه اینترنتى مثل آب خوردن است و در جهان بیش از ۱۰۰ میلیون منزلگاه اینترنتى هست. جمله اى که در خبر آمده از نظر من درست مثل این دو جمله است که «گوسفندها روزى دو ساعت پرواز مى کنند. این را یکى از روزنامه هاى آمریکا نوشته که بسیار معتبر است.»
این لطیفه ها را چه کسانى و چرا مى سازند؟ این را نمى دانم و فکر مى کنم که بسیار بجا است چند نفر روانشناس و جامعه شناس خوب به نحوى جدى وارد این مسئله بشوند و این خبرسازها را و ساز و کار ساخته شدن چنین خبرهایى را بررسى کنند تا شاید راه علاجى پیدا شود. اما صرف نظر از این کار پژوهشى در حوزه روانشناسى و جامعه شناسى خوب است که یک فکرى براى سرویس خبرى علمى رسانه ها بشود. مهمترین کارى که باید در این باره کرد این است که براى خبرنگاران علمى و ویراستاران خبرهاى علمى رسانه ها، دوره هایى آموزشى گذاشت که خودشان دید نسبتاً معقولى از علم و خبرهاى علمى در جهان امروز داشته باشند. براى این کار مى توان از استادان دانشگاه هاى معتبر داخلى و انجمن هاى علمى داخلى کمک گرفت.
* گروه فیزیک دانشگاه الزهرا و انجمن فیزیک ایران
منبع : http://www.sharghnewspaper.com/840926/html/scienc.htm
